Badanie Zdrowia, Starzenia się Populacji i Procesów Emerytalnych „SHARE: 50+ w Europie" 

Badanie Zdrowia, Starzenia się Populacji i Procesów Emerytalnych „SHARE 50+ w Europie” jest projektem realizowanym od 2004 r. (co dwa lata) wśród osób w wieku 50 lat i więcej. Badaniem objętych jest 28 krajów europejskich i Izrael. Polska dołączyła do projektu w 2006 r. i jako państwo ma za sobą historię udziału już w siedmiu edycjach badania. Aktualnie trwają przygotowania do realizacji 10. edycji tego badania, które realizowane będzie w 2024 r.

Badanie „SHARE 50+ w Europie” pozwala odpowiedzieć na pytania dotyczące stanu zdrowia, relacji społecznych oraz sytuacji finansowej i zawodowej osób po 50. roku życia. Zebrana baza danych służy m.in. naukowcom do analiz, a instytucjom rządowym do planowania polityki publicznej.

Dzięki panelowemu charakterowi badania* i interdyscyplinarnemu podejściu różnorodnego zespołu specjalistów (ekonomistów, demografów, psychologów, socjologów, lekarzy) zaangażowanych w projekt, można w sposób ciągły obserwować zmiany zachodzące w czasie wśród stałych uczestników badania, m.in. śledzić proces przechodzenia z aktywności zawodowej na emeryturę, jakość życia na emeryturze, a także uchwycić moment, kiedy pojawiają się pierwsze poważne problemy zdrowotne.

9. edycja badania w Polsce

W ostatniej, 9. edycji badania, którą zrealizowano w 2022 r., w Polsce wzięło udział 4,8 tys. osób w wieku 50+. Opracowania z ostatniej edycji skupiają się na analizie zachowań osób 50+ także w kontekście minionej pandemii COVID-19 i zmian, jakie spowodowała w ich życiu.

Z opublikowanych danych wynika, że jedną z bolączek, które trapią polski rynek pracy, jest fakt, że osoby w wieku 50+ stosunkowo wcześnie wycofują się z rynku z powodu stanu zdrowia. Osobom, które nie pracują, lecz nie są jeszcze w wieku emerytalnym, to właśnie głównie sytuacja zdrowotna (choroby przewlekłe i niepełnosprawności) nie pozwala na dalszą pracę. 

Na emeryturę Polacy przechodzą (w kolejności wskazywania ważnych czynników) z powodu wieku – niemal dwie trzecie badanych, stanu zdrowia – 45%, postawy pracodawcy – 28%, sytuacji na lokalnym rynku pracy oraz umiejętności – odpowiednio 12% i 10%. Ponad połowa respondentów deklarowała chęć przejścia na emeryturę tak szybko, jak to możliwe. Osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym oraz średnim częściej deklarowały takie podejście w porównaniu z osobami z wyższym wykształceniem. Osoby pracujące na własny rachunek deklarowały to o 15% rzadziej niż te, które pracowały na umowę o pracę na czas nieokreślony.

Wnioski płynące z SHARE

W raporcie zostały sformułowane rekomendacje, które w edycji z 2022 r. skupiają się głównie na kwestii zdrowia. Po pierwsze, we wnioskach z SHARE wyraźnie podkreślono potrzebę wzmożonej profilaktyki, wczesnego badania stanu zdrowia, ułatwienia dostępu do badań oraz wprowadzenia dobrych praktyk na linii lekarz-pacjent. Zwrócono uwagę na to jak bardzo ważne są warunki pracy – zmniejszenie obciążenia fizycznego, ekspozycji na wysokie temperatury czy wykonywania pracy w wymuszonej pozycji oraz konsekwencji, jakie mają na stan zdrowia i dalszą aktywność zawodową.

Ponadto, z raportu wynika, że w Polsce mamy coraz więcej seniorów i osób wymagających opieki, które aktualnie podlegają głównie opiece nieformalnej, rodzinnej. Tym samym kolejną rekomendacją wynikającą z tych uwarunkowań jest wprowadzenie konsekwentnej i stabilnej polityki związanej ze wspieraniem opieki długoterminowej – niekoniecznie w postaci domów pomocy społecznej czy pomocy stacjonarnej, ale także wspieraniem opieki w domu na poziomie lokalnym i wprowadzeniem takich instrumentów prawno-organizacyjnych, które podniosłyby status opiekunów osób starszych na rynku pracy.

Na stronie internetowej badania (www.share50plus.pl/) w raportach zaprezentowano także zestaw unikatowych danych (stan na 31.12.2021 r.) dotyczących sytuacji osób w wieku 50 lat i więcej na poziomie powiatów. Obejmują one kwestie demograficzne, zdrowotne oraz społeczno-ekonomiczne na podstawie informacji pozyskanych z Głównego Urzędu Statystycznego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz ówczesnego Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Dane te stanowią unikalny zbiór informacji umożliwiający ocenę oraz porównanie sytuacji osób w wieku 50 lat i więcej pomiędzy powiatami.

Skupienie się na problemach osób 50+ i wypracowanie odpowiednich metod wsparcia i aktywizacji może okazać się dobrym fundamentem do wprowadzania koniecznych zmian systemowych, opartych na potrzebach tej grupy społecznej, która już niedługo będzie w Polsce grupą dominującą.

Badanie „SHARE 50+ w Europie” na pewno jest jednym z bardziej wartościowych badań, które daje szeroki obraz aktywności osób w wieku 50+ oraz pole do dyskusji i dalszych działań, zmierzających do tego, aby „ żyło się lepiej”.

Po więcej szczegółów zapraszamy na stronę https://www.share50plus.pl/.

*Badania panelowe – rodzaj analizy trendu w badaniach socjologicznych polegający na kilkukrotnych pomiarach tych samych jednostek analizy (osób, organizacji) w celu określenia dynamiki zmian badanych cech oraz ich wyjaśnienia.

Opracowanie: Wydział Współpracy i Analiz, Zespół Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku