W listopadzie GUS opublikował wyniki badań wynagrodzeń w Polsce w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 pracowników. Wśród publikacji GUS-u jest to raport szczególny, znacznie wykraczający poza informacje publikowane comiesięcznie na temat wynagrodzeń. Jego wyjątkowość nie wynika z częstotliwości jego wydawania, ale głównie z tego, że zawarte w nim informacje znajdują się wyłącznie w tym dokumencie i pokazują wynagrodzenia Polaków w nieco inny sposób. Zawarte w raporcie informacje dotyczą sytuacji na rynku w roku ubiegłym (październik 2016). Kolejna edycja raportu zostanie opublikowana dopiero za dwa lata.
Polacy zarabiają 4300 zł czy 3500 zł?
Odpowiedź na to pytanie jest dwuznaczna … zarabiamy bowiem i 4300 zł i 3500 zł. Obydwie odpowiedzi są prawdziwe, pomimo, że różnica pomiędzy tymi wartościami jest znacząca. Różnica ta - to nie tylko odzwierciedlenie grubości naszego portfela, ale również … problem społeczny. Co miesiąc GUS podaje informację o przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu (czyli średniej). My, rejestrując tę wartość, automatycznie porównujemy ją z naszym wynagrodzeniem i często po porównaniu czujemy się niedowartościowani przez pracodawców. Przecież zarabiamy mniej niż średnia krajowa, mniej niż połowa rodaków! Na szczęście, dla części z nas to stwierdzenie nie jest prawdziwe. Ponieważ to statystyka … a statystyka to nie tylko średnia, mediana czy dominanta, ale również interpretacja tych wartości.
Przejdźmy do konkretów
Zgodnie z raportem, na koniec października 2016 roku średnie wynagrodzenie wyniosło 4.346,76 zł. Nie oznacza to jednak wcale, że połowa z nas zarabia więcej,a połowa mniej od podanej kwoty. Jedynie co trzeci z nas otrzymywał wynagrodzenie wyższe bądź równe podanej średniej. Pracowników na dwie równe części dzieli wg wynagrodzeń mediana wynosząca – 3.510,67 zł. Z tą wartością powinniśmy się porównywać. Niestety, powyższe porównanie także nie do końca oddaje w pełni rzeczywistości. Co dziesiąty bowiem Polak zarabia poniżej 1.890 zł. Z drugiej strony taki sam odsetek rodaków zarabia powyżej 7.200 zł. Jeżeli jeszcze zaznaczymy, że co dwudziesty Polak zarabia powyżej 10 tys.zł, mamy odpowiedź o przyczynę różnicy w podawanych wartościach. Średnie miesięczne wynagrodzenie zawsze będzie przewartościowane w wyniku obserwacji skrajnych.
Wykres 1. Skumulowany udział pracowników w zależności od wysokości wynagrodzeń (PW- przeciętne wynagrodzenie)
Transkrypcja danych do wykresu 1: Skumulowany udział pracowników w zależności od wysokości wynagrodzeń (PW- przeciętne wynagrodzenie) (PDF; 533 KB)
Gdybyśmy przeprowadzili badania ankietowe wśród Polaków okazałoby się, że najczęściej pojawiająca się kwota wynagrodzenia byłaby znacznie mniejsza niż 3.000 zł. Dominanta – czyli w naszym przypadku wynagrodzenie najczęściej występujące – wynosi 2.074 zł. Ponad piętnaścioro naszych rodaków na stu uzyskuje takie właśnie wynagrodzenie.
Wykres 2. Miary statystyczne - wynagrodzenia
Transkrypcja danych do wykresu 2: Miary statystyczne - wynagrodzenia (PDF; 457 KB)
Wzrastająca różnica pomiędzy wynagrodzeniami – czyli tak zwana polaryzacja wynagrodzeń - uznawana jest za negatywne zjawisko, za miarę rozwarstwienia wynagrodzeń Polaków może być porównanie przeciętnego wynagrodzenia z medianą wynagrodzeń. W raporcie GUS prezentuje wyniki z poprzednich raportów za lata 2006-2014. I o ile w najnowszym badaniu za 2016 rok różnica wynosi 836 zł, to w roku 2006 wynosiła 524 zł. Można więc wnioskować, że pogłębia się różnica wynagrodzeń. Nic bardziej mylnego. W roku 2006 mediana stanowiła 80,3% wynagrodzenia przeciętnego, w roku 2016 – 80,7% . Niewiele, ale różnica maleje.
Wykres 3. Przeciętne i mediana wynagrodzenia brutto – październik 2016
Transkrypcja danych do wykresu 3: Przeciętne i mediana wynagrodzenia brutto – październik 2016 (PDF; 542 KB)
Potwierdzają się stereotypy
Raport GUS przedstawia analizę wynagrodzeń z uwagi na płeć oraz zajmowane stanowiska (klasyfikacja oparta na „wielkich grupach” Krajowej Klasyfikacji Zawodowej). Niestety opiera się na prezentacji przeciętnego wynagrodzenia pomijając medianę oraz dominantę. Już pobieżna analiza wykresu pokazuje znaczne rozwarstwienie wynagrodzeń z uwagi na zawody:
Wykres 4. Wynagrodzenia wg grupy zawodowej (w zł – październik 201
Transkrypcja danych do wykresu 4: Wynagrodzenia wg grupy zawodowej (w zł – październik 2016) (PDF; 554 KB)
Różnica pomiędzy najlepiej opłacaną kadrą kierowniczą a pracownikami wykonującymi proste prace jest blisko 3,5 – krotna. Spośród dziewięciu grup zawodowych jedynie trzy charakteryzują się wyższym bądź równym średnim wynagrodzeniem niż przeciętne krajowe wynagrodzenie. Wynagrodzenia przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników oraz kadry kierowniczej jest ponad dwukrotnie wyższe od przeciętnego. Jedynie około 25% przedstawicieli kierownictwa, czy wyższych urzędników zarabia poniżej przeciętnej krajowej, podczas gdy u pracowników wykonujących proste prace praktycznie wszyscy zarabiają poniżej przeciętnej – około 96%.
Wynagrodzenia kobiet na koniec października 2016 roku stanowiły 84,4% średniego wynagrodzenia mężczyzny. We wszystkich grupach zawodów wynagrodzenia kobiet były niższe. Uwzględniając wspomniane grupy zawodowe, w przypadku kobiet odsetek osób zarabiających poniżej przeciętnego wynagrodzenia w pięciu grupach przekracza 90%, podczas gdy w przypadku mężczyzn dotyczy to tylko jednej grypy zawodowej.
Wykres 5. Zróżnicowanie przeciętnych wynagrodzeń po względem płci i zawodu
Transkyrypcja danych do wykresu 5: Zróżnicowanie przeciętnych wynagrodzeń po względem płci i zawodu (PDF; 553 KB)
Źródło: „Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2016 roku”; Główny Urząd Statystyczny; Warszawa, 23 listopada 2017 roku.