Kobietom na Pomorzu trudno jest łączyć życie zawodowe z życiem rodzinnym, zarabiają też mniej niż panowie wykonując pracę na tych samych stanowiskach. Wiele kobiet nie stara się o awanse i podwyżki, ale te, które to z robią z reguły je otrzymują. Takie wnioski płyną z badania o kobietach na pomorskim rynku pracy, zrealizowanego w tym roku przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku.

Na Pomorzu na 106 kobiet przypada 100 mężczyzn, panie stanowią 51 proc. mieszkańców województwa. Blisko 440 tys. pracuje, głównie w takich obszarach, jak opieka zdrowotna i pomoc medyczna, edukacja, usługi. Ogromny wpływ na życie zawodowe Pomorzanek ma to, czy mają dzieci, a także ich wiek oraz wykształcenie.

Sytuację kobiet na regionalnym rynku pracy obrazuje badanie, przeprowadzone w 2023 r. z inicjatywy  Pomorskiego Zespołu do spraw Kobiet, doradzającego  władzom województwa pomorskiego m.in. w temacie równego traktowania kobiet na rynku pracy, a którego realizacją  zajmowali się eksperci z WUP w Gdańsku. Z wnioskami z badania zapoznali się uczestnicy VII Forum Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, 29 listopada br.  

Praca nie najważniejsza, ale ważna

Badanie, w którym udział wzięło 3,2 tys. kobiet z województwa pomorskiego, pokazało, że dla Pomorzanek szczęście rodzinne oraz zdrowie psychiczne i fizyczne są najważniejsze. Satysfakcjonująca praca znajduje się na dalszym miejscu, ale jednocześnie panie, które ją podejmują oceniają swoje życie jako bardziej szczęśliwe niż osoby bezrobotne czy bierne zawodowo. To, czy kobieta jest aktywna zawodowo wpływa także na jej ocenę podziału obowiązków w rodzinie. Te, które pracują w większości odpowiedziały, że jest on równy, z kolei panie niepracujące wskazały, że to głównie one są obciążone obowiązkami domowymi.

Kobietom opłaca się upominać o swoje

Tylko 47 proc. z badanych kobiet w swojej karierze zawodowej wnioskowało o podwyżkę, a jedynie 38 proc. o awans. Panie najczęściej wskazywały, że nie robią tego, gdyż nie widzą możliwości awansu w firmie, aż 20 proc. uważa, że brakuje im kwalifikacji, dla 17 proc. od wyższego stanowiska ważniejsze są zarobki, aż 16 proc. uważa, że jeśli „będzie zasługiwać na awans, to dostanie taką propozycję”.

Jednocześnie zdecydowana większość, która postanowiła ubiegać się o jedno albo drugie odniosła sukces. Aż 97 proc. kobiet, które zdecydowały się wnioskować o podwyżkę otrzymało ją, a 72 proc. dostało awans. 

Nadal trudno jest łączyć rodzicielstwo z życiem zawodowym

Ogromny wpływ na aktywność kobiet na rynku pracy ma to, czy mają dzieci lub czy opiekują się osobami zależnymi. Aż 71 proc. badanych oceniło, że w ich miejscu pracy nie ma żadnych udogodnień, takich jak np. elastyczny czas pracy czy możliwość wykonywania obowiązków zawodowych częściowo zdalnie. Paniom najtrudniej łączyć macierzyństwo z pracą zawodową i utrzymać zatrudnienie wtedy, gdy ich dziecko lub dzieci mają do 3 lat. Niektórzy przedsiębiorcy nie są zadowoleni z ich pracy, z uwagi na fakt, że takie kobiety częściej korzystają ze zwolnień lekarskich czy są mniej dyspozycyjne. Eksperci, którzy wzięli udział w badaniu wskazali, że „zwolnienie z powodu posiadania małego dziecka jest niedozwolone, pracodawcy wykorzystują jednak inne sposoby, by kobieta sama zrezygnowała z pracy – są to wielokrotne upomnienia, pominięcia w premii, ewentualna degradacja”. Z drugiej strony na pomorskim rynku pracy funkcjonują także firmy, które wspierają pracowników w godzeniu życia zawodowego i rodzinnego. Oferują możliwość elastycznej pracy lub pracy na część etatu, a niektóre dodatkowo dofinansowują żłobek lub przedszkole czy kolonie dla dzieci.

Jednocześnie pracodawcy coraz częściej zatrudniają kobiety na stanowiska, w których do tej pory przeważali mężczyźni, wymagające siły fizycznej. „Dzieje się tak, gdyż wielokrotnie okazało się, że mężczyzna z dnia na dzień rezygnuje z zatrudnienia, kradnie lub nadużywa alkoholu. Zdaniem części pracodawców to kobiety, mimo mniejszej siły fizycznej, są bardziej zaangażowane w pracę, odpowiedzialne i lojalne” – czytamy w badaniu.

Ciekawe jest to, że choć mężczyźni także mogą korzystać z urlopów rodzicielskich czy zwolnień lekarskich na dziecko stosunkowo rzadko to robią. Powodów jest kilka, m.in. wciąż dość powszechne przekonanie o tym, że to matka powinna zajmować się dzieckiem, czy wyższe zarobki mężczyzny niż kobiety, co wiąże się ze stratą większej ilości pieniędzy.

Mniej pieniędzy na tym samym stanowisku

Różnice w wynagrodzeniu kobiet i mężczyzn na tym samym stanowisku, w sytuacji, gdy posiadają podobne wykształcenie i doświadczenie, to najczęściej wskazywana nierówność przez uczestniczki badania oraz zaangażowanych w nie ekspertów (przedstawicieli instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i organizacji pozarządowych).

Niemal w każdej wyszczególnionej w badaniu grupie wiekowej widać, że przeciętne wynagrodzenie brutto kobiet było niższe niż przeciętne wynagrodzenie brutto mężczyzn. W sektorze publicznym kobiety zarabiały o 664,91 zł mniej niż mężczyźni. W sektorze prywatnym wartość ta wynosiła 1 087,46 zł. Statystyki wyraźnie pokazują również, że absolwentki uczelni zarabiały mniej niż mężczyźni o tym samym stopniu wykształcenia.

Szefowe zarabiają więcej

Badanie pokazało także, że kierowniczki, szefowe prowadzące własną firmę nie tylko odczuwają większą satysfakcję z pracy, ale też częściej bardzo dobrze oceniają sytuację finansową w domu. Daje to nie tylko możliwość opłacenia bieżących rachunków i innych wydatków, ale też oszczędzania.

Jednocześnie kobiety stykają się z tzw. „szklanym sufitem”, czyli niewidzialną barierą utrudniającą kobietom obejmowanie stanowisk kierowniczych. Najbardziej widać to zjawisko w branżach, gdzie poszczególne stanowiska nie są zdominowane przez jedną z płci, czyli m.in. w medycynie, nauce, bankowości. To tam nawet jeśli to kobiety stanowią nieco większy odsetek pracowników, kierownikami i dyrektorami zostają najczęściej mężczyźni.

Szczegółowe wyniki badania pt. „Sytuacja kobiet na rynku pracy województwa pomorskiego w kontekście aktywizacji zawodowej z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-ekonomicznych” oraz rekomendacje rozwiązań są dostępne na stronie Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy.

Więcej kobiet na rynku pracy

W trakcie tegorocznego Forum PORP podczas dyskusji i wystąpień akcentowano potrzebę wspierania aktywności zawodowej Pomorzanek. Dla kobiet to nowa perspektywa rozwoju kompetencji, a także możliwość poprawy sytuacji finansowej. Dla pracodawców, którzy borykają się z brakami kadrowymi, to szansa na  pozyskiwanie talentów potrzebnych w ich firmach.

- Bardzo dużo kobiet w Polsce bardzo źle zarabia. I to wypycha kobiety z rynku pracy, bo gdy policzymy sobie koszty pracy, dojazdu, to okazuje się, że to się nie opłaca. Powstaje paradoksalna sytuacja: są osoby, które mogłyby pracować, a brakuje rąk do pracy. To błędne koło – zauważył prof. Cezary Obracht - Prondzyński, socjolog, antropolog i historyk.

Wypracowane w badaniu rekomendacje wskazują, że aby zaradzić tej sytuacji trzeba podjąć konkretne działania m.in. dofinansowanie przedszkoli i żłobków oraz wydłużenie godzin ich otwarcia, rozwój opieki wytchnieniowej - dla kobiet zajmujących się osobami z niepełnosprawnością, zwiększyć dostępność komunikacyjną – zapewnić transport do pracy. Istotne jest też promowanie partnerskiego modelu rodziny i sprawiedliwego podziału obowiązków, większa oferta szkoleń na stanowiska techniczne, rozwój kompetencji miękkich czy wprowadzenie elastycznego czasu i sposobu pracy. 

Firmom opłaca się też stawiać na różnorodność w kadrze kierowniczej. Mówiła o tym Jolanta Szydłowska, prezeska Gdańskiej Fundacji Kształcenia Menedżerów, przewodnicząca Pomorskiego Zespołu ds. Kobiet, menadżerka doświadczona w kierowaniu różnorodnymi zespołami. Przedstawiła kilka wniosków z raportu Credit Suisse Research Institute, z których wynika, że firmy, w zarządach których obecna jest przynajmniej jedna kobieta osiągają lepsze wyniki (o 26 proc.). Ich przychody zwiększają się o 14 proc., a współczynnik długu do kapitału jest o 0,2 proc. niższy.

- Jeżeli nie zależy nam na równości, to warto dopuścić kobiety do władzy z uwagi na zysk – mówiła Jolanta Szydłowska podczas VII Forum PORP. - Jak widać różnorodność to coś, co ma wpływ na efektywność, zyski i wzrost gospodarczy. To niezwykle cenna cecha i warto z niej korzystać.

Opracowanie: Marta Wiloch, Wydział Współpracy i Promocji, WUP w Gdańsku