12 sierpnia obchodzimy Światowy Dzień Pracoholika, który ustanowiono w celu zwiększenia świadomości na temat tej choroby. Praca zawodowa to ważna sfera w życiu każdego człowieka. Przeciętnie poświęcamy jej ok. 8 godzin dziennie. Statystycznie każdy ok. 1/3 swojego życia spędza w pracy. Bywa jednak, że ze zdrowego podejścia do pracy przechodzimy do niebezpiecznego uzależnienia, którego początkowe objawy bagatelizujemy. Pracoholizm to uzależnienie psychiczne, objawiające się obsesyjną i wewnętrzną potrzebą ciągłego wykonywania pracy, kosztem innych elementów życia np. czasu spędzanego z rodziną, snem itp. Specjaliści wskazują, że granica między profesjonalizmem a pracoholizmem jest cienka i często niezauważalna dla osób zaangażowanych w swoją pracą.

Kryteria pracoholizmu

Pracoholizm został uwzględniony w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, wymieniając następujące kryteria:

• wzrost zaangażowania w pracę - zarówno pod względem ilości czasu, jak i sił,
• skoncentrowanie na pracy myśli, celów i wyobraźni,
• utrata kontroli nad swoim zachowaniem - brak obiektywnej oceny na temat tego, ile czasu rzeczywiście jest poświęcane obowiązkom zawodowym,
• niezdolność do zaprzestania pracy, w przypadku prób - pojawiający się lęk i napięcie,
• zmniejszenie satysfakcji z pracy,
• nawroty zaburzenia, problemy zdrowotne i kłopoty w funkcjonowaniu społecznym.

Fazy pracoholizmu

Uzależnienie od pracy ma trzy fazy:

1. Faza wstępna:

• nieustanne myślenie o pracy,
• brak czasu na życie osobiste,
• pogorszenie relacji z innymi ludźmi, brak zrozumienia, postrzeganie osób przeznaczających czas na relaks jako gorszych,
• objawy fizyczne i psychiczne: lęk, bóle głowy, żołądka.

2. Faza krytyczna:

• nasilenie objawów psychicznych i fizycznych: zaburzenia snu, koncentracji, pogorszenie samopoczucia,
• organizm znajduje się na skraju swojej wytrzymałości, jednak pracoholik nie zwalnia tempa,
• agresja, niecierpliwość w stosunku do kolegów z pracy, niechęć i nieumiejętność pracy w grupie.

3. Faza chronicznego uzależnienia:

• wycieńczenie fizyczne i psychiczne,
• zaburzenie rytmu dzień – noc,
• choroby somatyczne i psychiczne: zawał, depresja, zaburzenia lękowe,
• niszczenie więzi społecznych: rozwody, osłabienie więzi rodzinnych, pogorszenie stosunków interpersonalnych.

Pracoholizm – podobnie jak inne uzależnienia – wymaga profesjonalnego leczenia. Pracoholik nie poradzi sobie z nałogiem sam – ograniczenie pracy może spowodować sięgnięcie po inne formy stymulacji.

Zapobieganie pracoholizmowi

Chcąc uniknąć uzależnienia od pracy, warto:

• zdobyć umiejętność zachowania równowagi pomiędzy życiem zawodowym, a innymi sferami życia (work-life balance) – można się tego nauczyć,
• ograniczać czas przeznaczony na pracę,
• jeśli masz taką możliwość, nauczyć się delegować zadania i odpowiedzialność na innych,
• wyznaczyć stałe terminy, kiedy jest się wyłącznie do dyspozycji swojej rodziny,
• wyznaczyć granice swojej dostępności dla spraw zawodowych, by kontakt po godzinach pracy dotyczył tylko spraw awaryjnych,
• nauczyć się odpoczywać np. podejmując aktywności społeczne lub fizyczne.

Opracowanie: Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku