Według danych GUS, końcówka trzeciego kwartału 2021 r. w regionie może napawać optymizmem. Odnotowano spadek bezrobocia rejestrowanego, wzrost przeciętnego zatrudnienia oraz przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, a także zwiększenie sprzedaży, zarówno detalicznej jak i hurtowej. W ujęciu krajowym już w poprzednim kwartale analitycy wskazywali, iż gospodarka nie tylko odrobiła straty związane z koronakryzysem, ale wróciła na porzuconą z początkiem 2020 r. ścieżkę szybkiego wzrostu[1]. Pandemia przewartościowała priorytety oraz zmieniła układ sił, otwierając tym samym nowe perspektywy rozwoju, nowe szanse oraz wyzwania[2]. Trzeba jednak pamiętać, że jak zwykle w czasach pokryzysowych zwyżek bywa, najistotniejsze kryje się w niuansach. A tych w trzecim kwartale b. r. zdecydowanie nie brakowało.

 

Systematyczny spadek stopy bezrobocia, zmiany w strukturze osób bezrobotnych

Stopa bezrobocia w województwie pomorskim, w końcówce trzeciego kwartału b. r., kształtowała się na poziomie 5,5%. Najwyższy odsetek osób bezrobotnych odnotowano w powiecie nowodworskim (13,0%), zaś najniższy – w Sopocie (2,0%). W okresie lipiec-wrzesień 2021 r. obserwowano spadek stopy bezrobocia w województwie (kolejno: 5,7%, 5,6%, 5,5%), choć wskaźnik ten w dalszym ciągu nie wrócił do przedpandemicznego poziomu. W trzecim kwartale 2021 r. obserwowano także systematyczny spadek liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych, postępujący od lutego b.r. Według stanu na 30 września 2021 r., liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 51,4 tys. osób i było to o 2,2% (tj. o 1,2 tys. osób) mniej w stosunku do sierpnia 2021 r. oraz o 4,4% (tj. o 2,4 tys. osób) mniej niż w końcówce września 2020 r.

Niepokojem – w dłuższej perspektywie – może napawać zmiana struktury osób bezrobotnych. Zaobserwowano bowiem zwiększenie odsetka osób długotrwale bezrobotnych; we wrześniu 2021 r. stanowili oni 50,8% ogółu osób pozostających bez pracy (w okresie tożsamym w roku 2020 odsetek ten wynosił 40%, zaś w 2019 r. – 42,8%). Wobec dużego popytu na pracę wskazanie to martwi, gdyż z jednej strony aktywizacja zawodowa osób długotrwale pozostających poza rynkiem pracy (tzn. poszukujących pracy dłużej niż 12 miesięcy), jest co do zasady utrudniona. Trudności w aktywizacji tej grupy osób bezrobotnych dotyczą m. in.: dezaktualizacji kompetencji i uprawnień, a także częstokroć ulegającej pogorszeniu kondycji psychicznej, która jest wynikiem stałej ekspozycji na stresory związane z przedłużającym się brakiem zatrudnienia. Z drugiej strony zaś – pracodawcy coraz dotkliwiej odczuwać będą kurczącą się pulę łatwo dostępnych pracowników, legitymujących się odpowiednimi kwalifikacjami oraz motywacją do pracy.

 

Podwyższony popyt na pracę

Choć liczba wolnych miejsc pracy oraz miejsc aktywizacji zawodowej zgłaszanych do powiatowych urzędów pracy, w okresie od stycznia do września b. r., ulegała wahaniom, to wskaźnik ten utrzymywał się na poziomie wyższym niż przed pandemią. Najwięcej ofert pracy w Pomorskiem złożono w miesiącach letnich, tj. lipcu i sierpniu (odpowiednio: 10,1 tys. i 10,2 tys.). Wskazanie to było wyższe od tych odnotowanych w tożsamych okresach w latach 2020 (7,4 tys. i 6,6 tys.) oraz w roku 2019 (8,3 tys. i 7,9 tys.). Przyczyn takiego stanu rzeczy można dopatrywać się zarówno w determinującym sytuację na pomorskim rynku pracy zjawisku sezonowości, jak i odmrażaniu kolejnych sektorów gospodarki, przy zachowanych ograniczeniach przemieszczania się poza granice kraju. Ruch turystyczny w czasie wakacji ’21 skupiony był w większej części na turystyce krajowej, stąd zwiększone zapotrzebowanie w sektorach odpowiedzialnych za szeroko rozumianą obsługę w tej branży. We wrześniu 2021 r. do pomorskich powiatowych urzędów pracy zgłoszono 8,2 tys. wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej (w latach poprzedzających było to kolejno: 8,0 tys. w 2019 r. oraz 8,6 tys. w 2020 r.). Co ciekawe, w ujęciu krajowym nie zaobserwowano posezonowego zwolnienia na rynku – we wrześniu opublikowano 323,4 tys. ofert pracy, osiągając wynik wyższy niż w miesiącach letnich (o 16,0 tys. ofert więcej niż w lipcu i o 5,9 tys. ofert więcej niż w sierpniu b. r.)[3].

 

Wykwalifikowany pracownik na wagę złota (i benefitów)

Według prognoz na nadchodzące kwartały niedobór pracowników, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników posiadających odpowiednie z punktu widzenia pracodawcy kwalifikacje, będzie coraz bardziej odczuwalny. Wciąż niepewna sytuacja pandemiczna negatywnie wpływa na rotacje na rynku pracy. Pracodawcy, poszukujący nowych pracowników, budują swoją przewagę konkurencyjną poprzez oferowanie coraz korzystniejszych warunków finansowych (przeciętne miesięczne wynagrodzenie we wrześniu 2021 r. wzrosło wobec okresu tożsamego w roku ubiegłym o 8,7%), a także bonusów pozapłacowych. Według analiz przeprowadzonych przez organizację audytorsko-doradczą Grant Thornton, przeciętna oferta pracy w końcówce trzeciego kwartału 2021 r. zawierała średnio 6,5 zachęt[4]. Pracodawcy najczęściej obiecywali inwestować w rozwój przyszłego pracownika oferując szkolenia (76% ofert zawierało zachętę tego typu), w co trzeciej ofercie zaś pojawiała się informacja o możliwości podszlifowania kompetencji językowych. W pierwszej trójce, oprócz szkoleń, znalazły się także: wysokie wynagrodzenie oraz dofinansowanie do pakietów medycznych i sportowych. Odnotowano rosnącą popularność elastycznego czasu pracy (40% ofert), ale zaznaczyć trzeba, iż tylko 11% pracodawców oferowało możliwość pracy z domu. Dotychczasowo popularne zachęty takie jak samochód służbowy czy strefa relaksu w miejscu pracy pojawiały się w nie więcej niż 5% ofert. Stosunkowo bogata oferta benefitów skutkuje jednak podniesieniem wymagań wobec przyszłego pracownika; aż 81% pracodawców wskazywało doświadczenie jako wymóg sine qua non, zaś 50% przywiązywało wagę do wykształcenia w swoich ofertach. Wykwalifikowany i doświadczony pracownik nie musiał w końcówce trzeciego kwartału b.r. wykazywać się pełną dyspozycyjnością wobec pracodawcy (36%), ani wykazywać się znajomością języka obcego jeszcze w czasie trwania rekrutacji (34%) – wszak doszkolić go z tego zakresu był gotowy jego nowy pracodawca.

 

Pandemiczna rzeczywistość już nie taka nowa

Pandemia, przyspieszając procesy automatyzacji i cyfryzacji w wielu gałęziach gospodarki, uwypukliła luki kompetencyjne oraz rosnący popyt na wysoko wykwalifikowanych pracowników. I choć systematyczne spadki stopy bezrobocia cieszą, należy wskazać iż struktura zasobów pracy ulega swoistemu rozwarstwieniu, który znajduje odzwierciedlenie w zachwianiu równowagi popytowo-podażowej na rynku pracy. Głód kompetencji wśród pracodawców z jednej strony oraz rosnący odsetek długotrwale bezrobotnych z drugiej, wobec pogłębiających się problemów demograficznych, będą w najbliższym czasie skutkować tzw. rynkiem pracownika czy próbami uzupełniania braków kadrowych pracownikami spoza Polski. W perspektywie długoterminowej jako istotne jawi się podjęcie prób efektywnego aktywizowania grup długotrwale bezrobotnych, których dotychczasowo niewykorzystany potencjał może z powodzeniem zasilić regionalny rynek pracy.

 

Autorka: Agnieszka Cińcio-Pętlicka, Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku

---