Pierwsze obchody Polskiego Dnia Sprzedaży Bezpośredniej miały miejsce w październiku 2012 r. Zazwyczaj przypada on 17 października, jednak nie jest to regułą – w 2021 roku obchody przypadały 14 października. Korzenie tej formy sprzedaży sięgają 1885 r., kiedy to wydawnictwo Southwestern Advantage (Nashville, USA) sprzedawało Biblię w sposób bezpośredni. Druga firma, California Perfume Company, została założona rok później (1886) przez 28-letniego księgarza Davida H. McConnella. Nie trzeba jej jednak przedstawiać – od 1939 roku oficjalna nazwa jego firmy to Avon Products Inc. (od 2020 roku wchodzi w skład grupy Natura&Co). W Polsce, datę początków sprzedaży bezpośredniej można wyznaczać na trzy sposoby. W pierwszym przypadku to zmiana transformacyjna (1989), w drugim – powstanie pierwszych firm tego typu w Polsce, tj. Avon oraz Amway (1992), zaś w trzecim – będzie to data powstania Polskiego Stowarzyszenia Sprzedaży Bezpośredniej (1994).

Sprzedaż bezpośrednia jest kobietą

Choć sprzedaż bezpośrednia kojarzy się głównie z postacią konsultantki sprzedającej kosmetyki, ta grupa zawodowa jest zdecydowanie szersza i obejmuje m.in. przedstawicieli handlowych czy raczkujący system sprzedaży „od rolnika do konsumenta” z pominięciem pośredników. Warto także zaznaczyć, że jeszcze kilka lat temu w tym systemie sprzedaży dominowały kosmetyki – sytuacja jednak się zmienia. Wciąż odpowiadają one za około połowę rynku, jednak ich udział sukcesywnie spada. Rośnie natomiast popularność suplementów diety (21% w 2020 r.), sprzętów AGD (20% w 2020 r.), żywności i napojów (5% 2020 vs. 2019) oraz książek i zabawek (3% 2020 vs. 2019).

Jak podaje Polskie Stowarzyszenie Sprzedaży Bezpośredniej, około 75% sprzedawców bezpośrednich to kobiety, a wśród osób podejmujących współpracę ich odsetek wynosi aż 90%. Najważniejszym powodem, dla którego kobiety decydują się podjąć ten typ mikro-przedsiębiorczości jest prowadzenie jej w niepełnym wymiarze godzin, co pozwala pogodzić pracę z innymi obowiązkami. Niewątpliwym atutem jest otrzymywanie wsparcia menedżerskiego (coaching, mentoring) oraz szkoleniowego już na samym początku współpracy.

Wyniki branży w czasie pandemii i „po”

Pandemia COVID-19 to trudny sprawdzian dla branży sprzedaży bezpośredniej opierającej się na osobistym kontakcie z klientem. Te, skutecznie zostały uniemożliwione, co jednak nie przeważyło na wynikach finansowych, wszak branża ta słynie z nowatorskich rozwiązań i szybkiego reagowania na zmiany potrzeb konsumentów – w czasie pandemii większość zakupów przeniosła się do e-commerce. Odpowiednia reakcja przyniosła sukces – branża sprzedaży bezpośredniej w Polsce w roku 2020 w stosunku do 2019 odnotowała 2,1% wzrostu sprzedaży, a liczba osób współpracujących wzrosła o 6% r/r (także za sprawą możliwości pracy zdalnej). Otwarcie na e-commerce nie oznacza jednak ani końca branży, ani końca spotkań bezpośrednich, bowiem to właśnie personalna obsługa sprzedawcy ułatwiająca decyzje zakupowe jest elementem docenianym i powodującym powrót klientów. Relacje – to właśnie one wyróżniają sprzedaż bezpośrednią na tle pozostałych form i kanałów sprzedaży.

Ów optymistyczny obraz pandemicznego wzrostu branży zaburzają globalne wyniki sprzedaży siedmiu najważniejszych firm z tej branży za 2 kwartały 2022 r. w porównaniu do tożsamego okresu 2021 r. Większość firm odnotowało spadek sprzedaży w stosunku rok do roku – Herbalife i Natura&Co po 10,6%, a Tupperware o 17,1%. Są też tacy, którzy rosną w 2022 r. – mowa o Medifast, która odnotowała 18,5% wzrostu sprzedaży za okres 6-ciu miesięcy 2022 r.

Rys. Globalne wyniki sprzedaży siedmiu najważniejszych firm sprzedaży bezpośredniej w latach 2016-2021 oraz w I półroczu 2021 r. i 2022 r.

Źródło: https://worldofdirectselling.com/direct-selling-second-quarter/

Transkrypcja danych do Rys. Sprzedaż bezpośrednia (PDF, 87 KB)

Zaleca się jednak ostrożność w formułowaniu wniosków dotyczących regresu w branży w bieżącym roku. O ile wyniki sprzedaży zostały zaburzone wydarzeniami ostatnich miesięcy i lat (m.in. opóźniony wpływ pandemii COVID-19, konflikt zbrojny na terenie Ukrainy i związane z nim przerwanie łańcuchów dostaw, ograniczenia funkcjonowania firm na terenie Rosji czy wycofywanie się z tamtejszego rynku, a także wzrost inflacji i cen), o tyle nie można wykluczyć odbicia w pozostałych dwóch kwartałach 2022 r., szczególnie zaś w czwartym, który jest najintensywniejszym okresem dla tej branży.

Barometr zawodów 2022 – województwo pomorskie

Wyniki badania prognozującego zapotrzebowanie na pracowników różnych zawodów – Barometr zawodów 2022 – pokazują, że grupa zawodów przedstawiciele handlowi obejmująca między innymi Agentów sprzedaży bezpośredniej ((1) Akwizytor, (2) Konsultant/ agent sprzedaży bezpośredniej, (3) Pozostali agenci sprzedaży bezpośredniej) w województwie pomorskim znajdzie się w równowadze popytu i podaży. W czterech powiatach (lęborskim, kościerskim, starogardzkim oraz człuchowskim) prognozuje się wystąpienie deficytu poszukujących pracy. Wśród przyczyn niedostatecznego zainteresowania zatrudnieniem w tych zawodach znajdziemy m.in.: brak odpowiednich umiejętności i kwalifikacji, nieposiadanie prawa jazdy, niechęć do prowadzenia własnej działalności gospodarczej czy uzależnienia zarobków od prowizji.

Opracowanie: Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku