Pandemia COVID-19, z którą przyszło nam się mierzyć od 2020 roku, zmieniła otaczającą nas rzeczywistość i praktycznie każdy aspekt naszego życia, a negatywne efekty odczuli zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Pomimo tego, że wiele osób utraciło swoje dotychczasowe zatrudnienie, pracodawcy nadal borykali się z problemami kadrowymi, a deficyty pracowników uwidocznione przed pandemią nadal utrzymywały się w czasie jej trwania. Dlatego też wielu pracodawców, aby zachować ciągłość działalności przedsiębiorstw praktykowało zatrudnienie pracowników zza granicy.

 

 

Zatrudnienie cudzoziemców popularne także w czasach pandemii

Rok 2020 pod względem liczby wpisanych do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę znacząco nie odbiegał od poprzednich lat. W okresie od stycznia do grudnia 2020 roku wpisano do ewidencji 126,0 tys. oświadczeń, dla porównania w analogicznym okresie rok wcześniej wpisano 128,8 tys. oświadczeń. Średnia miesięczna liczba oświadczeń w 2020 roku wyniosła 10,5 tys. zaś w roku 2019 było to 10,7 tys. Bez wątpienia przyczyną niewielkiego spadku liczby oświadczeń jest pandemia koronawirusa.

Pierwsza fala pandemii oraz „zamrożenie” gospodarki, a co za tym idzie zamknięcie granic Polski spowodowało, że pracodawcy zostali odcięci od pracowników zza granicy – wówczas odnotowano najmniej oświadczeń. W kolejnych miesiącach liczba ta zaczęła stopniowo rosnąć. Można podejrzewać, że przedsiębiorcy, by przetrwać ten ciężki czas i aby zachować ciągłość działalności zaczęli, ograniczać zatrudnienie w firmach. Dlatego też, wielu pracodawców sięgnęło po pomoc do powiatowych urzędów pracy, za pośrednictwem których mieli możliwość skorzystania z krótkoterminowego zatrudnienia pracowników zza granicy na podstawie oświadczeń.

Pobierz transkrypcję danych do Rys. 1. Liczba oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom, PDF, 439 KB

 

Początek 2020 roku pod względem liczby oświadczeń był bardzo podobny do roku wcześniejszego. Natomiast w kolejnych miesiącach, w których po raz pierwszy spotkaliśmy się z pandemią koronawirusa w Polsce, tendencja ta została znacząco zachwiana, gdyż zaczęto odnotowywać spadki wpisanych do ewidencji oświadczeń. Na szczególną uwagę zasługuje kwiecień, miesiąc, w którym wpisano do ewidencji najmniej oświadczeń, bo zaledwie 3,5 tys. a także wrzesień – gdzie odnotowano rekordową liczbę oświadczeń – 14,2 tys. (o 3,0 tys. tj. o 27,3%, więcej niż w tym samym okresie 2019 r.). Od lipca sytuacja w zakresie oświadczeń dla cudzoziemców była nieco stabilniejsza, gdyż miesięczna liczba wpisanych do ewidencji oświadczeń kształtowała się w przedziale 10,6 tys. (w listopadzie) i 14,2 tys. (we wrześniu).

Ponadto wraz ze stopniowym wzrostem popytu na pracę obcokrajowców rósł udział kobiet zatrudnianych na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. W okresie od stycznia do kwietnia 2020 r. stanowiły one prawie 1/3 cudzoziemców zatrudnionych na podstawie oświadczeń, a w kolejnych miesiącach udział ten stopniowo rósł – aż do listopada, gdzie sięgnął ponad 40%.

 

Największy popyt na pracę cudzoziemców występuje w Trójmieście

W Gdańsku i powiecie gdańskim odnotowano ponad połowę wszystkich oświadczeń (64,0 tys.) zarejestrowanych w ciągu 2020 roku. Zdecydowanie mniejszy popyt zgłoszono w Gdyni i Sopocie. Tam odnotowano 14% wszystkich oświadczeń, tj. 17,9 tys.

 

Pobierz transkrypcję danych do Rys. 2. Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom wpisane do ewidencji oswiadczeń przez powiatowe urzędy peacy w 2020 roku, PDF, 436 KB

 

Najmniejsze zainteresowanie zatrudnieniem obcokrajowców w ciągu roku wykazywały powiaty usytuowane po wschodniej stronie granicy województwa, jak powiat malborski (240 oświadczeń), nowodworski (568 oświadczeń) i sztumski (640 oświadczeń).

Podobnie jak w roku 2019, braki kadrowe powstałe w pomorskich firmach, najczęściej niwelowali obywatele Ukrainy. W 2020 roku przedstawiciele tej narodowości stanowili ponad 83% (tj. 105,1 tys.) wszystkich wpisanych do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom, w stosunku do 2019 roku ich udział spadł o 4 pkt. proc. (tj. o 7,2 tys.).

Zdecydowanie mniej liczne grupy stanowili obywatele innych państw:

• Białorusi – 8,0 tys. oświadczeń i stanowili ponad 6% wszystkich oświadczeń (w stosunku do 2019 r. odnotowano wzrost o 1,0 tys., tj. o 15%),
• Mołdawii – 6,9 tys., tj. prawie 6% (wzrost o 3,1 tys. tj. o 82,3%),
• Gruzji – 3,5 tys., tj. 3% (spadek o 0,6 tys., tj. o 14,6%),
• Armenii oraz Rosji – łącznie 2,6 tys., tj. 2% (wzrost o 0,8 tys., tj. o 46,7%).

Pobierz transkrypcję danych do Rys. 3. Struktura oświadczeń wg kraju pochodzenia cudzoziemców, PDF, 425 KB

 

W czasie pandemii cudzoziemcy mocno wspierali transport i gospodarkę magazynową

W 2020 roku, podobnie zresztą jak w 2019, najwięcej, bo ponad 1/3 cudzoziemców (tj. 43,5 tys.), znalazła zatrudnienie w sekcji przetwórstwo przemysłowe. Co czwarty cudzoziemiec (tj. 31,3 tys.) zatrudniany był w sekcji działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, natomiast co piąty (tj. 25,4 tys.) w budownictwie. Najmniej cudzoziemców, bo zaledwie 4% (tj. 4,7 tys.) podjęło zatrudnienie w sekcji działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz w transporcie i gospodarce magazynowej – gdzie stanowili 9% wszystkich oświadczeń (tj. 11,3 tys.).

Pandemia koronawirusa nie dała o sobie zapomnieć również w strukturze cudzoziemców zatrudnianych w poszczególnych sekcjach PKD. Analizując 2020 rok pod kątem ich zatrudnienia według sekcji, bez wątpienia największy przyrost liczby cudzoziemców wystąpił w transporcie i gospodarce magazynowej (o 5,2 tys. tj. o 86,6%) oraz w przetwórstwie przemysłowym (o 1,8 tys., tj. o 4,3%), kosztem spadku liczby cudzoziemców zatrudnianych w budownictwie (o 3,5 tys., tj o 12,2%), działalności w zakresie usług administrowania i działalności wspierającej tj. głównie działalność agencji zatrudnienia (o 3,2 tys., tj. o 9,2%) oraz działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (o 2,1 tys., tj. o 31,2%).

Pobierz transkrypcję danych do Rys. 4. Struktura oświadczeń wg sekcji PKD, PDF, 437 KB

 

Struktura zatrudnienia cudzoziemców według grup zawodów pozostała prawie bez zmian

Największe zainteresowanie zatrudnieniem cudzoziemców wykazują pracodawcy poszukujący osób na stanowiska takie jak: pracownicy przy pracach prostych oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy – w 2020 r. łącznie stanowili ponad 85% (tj. 107,2 tys.) wszystkich oświadczeń (w analogicznym okresie 2019 r. odnotowano 86%, tj. 109,7 tys. oświadczeń w tych grupach zawodów). Najliczniej cudzoziemcy w 2020 r. podejmowali zatrudnienie przy pracach prostych i stanowili 57% (71,8 tys. oświadczeń) wszystkich oświadczeń (dla porównania w 2019 r. ich odsetek również wyniósł 57%, tj. 73,0 tys. oświadczeń). Nieco mniejszym zainteresowaniem cieszyło się zatrudnianie cudzoziemców na stanowiska robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, w 2020 roku ich udział wyniósł 28% (tj. 35,4 tys.) - dla porównania w 2019 r. odnotowano 29% takich oświadczeń (tj. 36,7 tys.). Natomiast niewielki odsetek pracodawców w 2020 r. zatrudniało cudzoziemców w zawodach: operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (7%, tj. 9,3 tys.) oraz pracownicy usług i sprzedawcy (3%, tj. 3,7 tys.). Dla porównania w analogicznym okresie roku wcześniejszego dla operatorów i monterów maszyn i urządzeń wystawiono 7% oświadczeń, tj. 9,5 tys., a dla pracowników usług i sprzedawców 4%, tj. 4,6 tys.

Struktura cudzoziemców zatrudnianych według grup zawodów w 2020 roku jest łudząco podobna do struktury zobrazowanej w 2019 r. Zmiany można dostrzec zagłębiając się w strukturę kwartalną, przedstawioną na wykresie poniżej. Według grup zawodów dla I,II oraz III kwartału jest ona porównywalna. Wyjątek widzimy w IV kwartale 2020 roku, gdyż właśnie wtedy znacząco wzrósł udział cudzoziemców zatrudnianych przy pracach prostych, kosztem spadku cudzoziemców zatrudnianych jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz pracownicy usług i sprzedawcy.

Pobierz transkrypcję danych do Rys. 5. Struktura oświadczeń wg wielkich grup zawodów. PDF, 613 KB

 

W trudnym czasie pandemii, który towarzyszy nam od marca 2020 r. pomorscy przedsiębiorcy, którzy w swoich firmach deficyty kadrowe niwelowali poprzez zatrudnianie cudzoziemców, musieli sprostać problemom związanym z brakiem ich napływu. Spadek liczby wpisanych do ewidencji oświadczeń szczególnie widoczny był w kwietniu – wówczas powiatowe urzędy pracy województwa pomorskiego odnotowały zaledwie 3,5 tys. oświadczeń. Od maja 2020 r. liczba ta stopniowo zaczęła rosnąć aż do września. Wówczas odnotowano rekordowo dużą liczbę wpisanych do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom (ponad 14 tys.). Natomiast końcówka roku daje obraz stopniowej stabilizacji względem zapotrzebowania zgłaszanego na pracowników zza wschodniej granicy.

 

Dane zawarte w opracowaniu mogą się nie sumować ze względu na przyjęte zaokrąglenia.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Centralnego Systemu Analityczno-Raportowego, z dnia 14.01.2021 r.

 

Oprac.: Dorota Gabryelczyk, Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku