W czasie pandemii wiele uwagi poświęca się sytuacji przedsiębiorców, która determinuje sytuację zawodową ludności. Pogarszająca się kondycja firm stawia je często przed koniecznością podjęcia trudnych decyzji związanych z redukcją zatrudnienia. W takim wypadku zwolnienia pracowników następują z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, które mogą mieć charakter zwolnień indywidualnych bądź grupowych. Znacznie więcej uwagi jednak, ze względu na ich skalę (tzn. obejmowanie większej liczby pracowników), poświęca się tym drugim.

Media cyklicznie donoszą o planowanych grupowych redukcjach etatów, lecz rzadko śladem tej informacji idzie kolejna – o ich dokonaniu. Bywa również tak, że zapowiadane zwolnienia ostatecznie nie są przeprowadzane, ponieważ firmom, pomimo trudności, udaje się utrzymać zatrudnienie na niezmienionym poziomie, przynajmniej na jakiś czas.

Czy pandemia faktycznie przełożyła się na masowe zwolnienia pracowników? Na to pytanie spróbujemy odpowiedzieć w artykule, analizując dane dotyczące zwolnień z przyczyn zakładu pracy, które obejmują oba wskazane wyżej rodzaje zwolnień, tj. grupowe i indywidualne.

 

Zwolnienia grupowe

W opublikowanym w kwietniu br. artykule informowaliśmy, że zwolnienia grupowe nie oznaczają masowych zwolnień pracowników. Ze względu na kryteria, które pracodawca musi spełniać, by dokonać zwolnień grupowych, a także rozciągnięcie procesu w czasie powoduje, że pomiędzy zgłoszeniem o zamiarze ich dokonania, a praktyczną realizacją może występować znaczna rozbieżność. Dlatego też ten rodzaj danych nie należy do najtrafniej opisujących sytuację pracowników i przedsiębiorców uwikłanych w zwolnienia. Więcej na temat zwolnień grupowych w województwie pomorskim przeczytasz tutaj.

 

Inne przyczyny zwolnień

Przyczyny zwolnienia mogą być różne, występować po stronie pracodawcy lub pracownika. Najczęściej jednak nie wskazuje się, która ze stron podjęła decyzję o zakończeniu pracy, wybierane jest jej rozwiązanie za pośrednictwem porozumienia stron. Sposób ten jest korzystny dla pracodawcy i pracownika, a jego wykorzystanie redukuje napięcia pojawiające się w ich wzajemnych relacjach. W tym kontekście dominuje przekonanie, by wzajemnie „nie robić sobie pod górkę” i rozejść się pokojowo. Warto zaznaczyć, że bez wątpienia jest to rozwiązanie korzystne z perspektywy relacji międzyludzkich, ale obarczone możliwymi negatywnymi skutkami w innych obszarach. Takie ułatwienie może na przykład zaburzać obraz problemu zwolnień dyscyplinarnych lub – co jest szczególnie ważne podczas trwającej pandemii – mieć wpływ na decyzję o przyznaniu lub nie prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych. Osobom, które wypowiedziały stosunek pracy lub rozwiązały go w drodze porozumienia stron bez wskazania przyczyn leżących po stronie pracodawcy, zasiłek przysługuje po 90 dniach od zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy. W przypadku zwolnienia dyscyplinarnego okres ten wydłuża się do 180 dni.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Pobierz transkrypcję danych do wykresu: Przyczyny zwolnień z pracy pracowników pełnozatrudnionych w 2019 r. - udział w ogólnej liczbie (PDF; 549KB)

 

Dane zaprezentowane na powyższym wykresie pokazują, że struktura udziału poszczególnych przyczyn zwolnień z pracy w kraju i województwie pomorskim jest zbliżona. W Pomorskiem nieco większy jest udział wypowiedzeń przez pracownika (odpowiednio 14,8% i 17,7%), a mniejszy z tytułu wygaśnięcia umowy (22,0% i 24,2%). Warto także zwrócić uwagę, że wypowiedzenia przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracowników stanowią niecałe 2% ogólnej liczby rozwiązanych stosunków pracy.

Wśród zwolnień w drodze wypowiedzenia, w kraju i województwie pomorskim, dominują te dokonywane przez pracowników – w obu przypadkach jest ich ponad dwa razy więcej niż zwolnień dokonanych z powodu wypowiedzenia przez zakład pracy.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Pobierz transkrypcję danych do wykresu: Zwolnieni w drodze wypowiedzenia - województwo pomorskie (PDF; 535KB)

 

Zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy w województwie pomorskim

W przypadku zwolnień, których przyczyna dotyczy zakładu pracy możemy także mówić o likwidacji stanowiska pracy, niekorzystnej sytuacji finansowej pracodawcy, zmianie przedmiotu działalności oraz zmianach własnościowych. Warto zauważyć, że bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy stanowią niewielki odsetek ogólnej liczby osób bezrobotnych. Udział napływu bezrobotnych zwolnionych z przyczyn zakładu pracy w ogólnym napływie bezrobotnych w IV kwartale 2020 roku i I kwartale 2021 wzrósł z 3,8% do 4,4%.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań statystycznych rynku pracy MRPiT-01

Pobierz transkrypcję danych do wykresu: Udział napływu bezrobotnych zwolnionych z przyczyn zakładu pracy w ogólnym napływie osób bezrobotnych - województwo pomorskie (PDF; 534 KB)

 

Od II kwartału 2020 r. udział napływu bezrobotnych zwolnionych z przyczyn zakładu pracy w ogólnym napływie osób bezrobotnych jest większy niż przed pandemią. Co jednak istotne, znaczny wzrost miał miejsce jedynie w II kwartale 2020 r. (z 3,5% w I kw. 2020r. do 7,3% w II kw. 2020 r.). W kolejnych okresach, w porównaniu z II kwartałem 2020 r. uległ zmniejszeniu, wciąż jednak pozostaje wyższy w porównaniu rok do roku.

 

Jaka jest skala rejestracji bezrobotnych z przyczyn zakładu pracy w urzędach pracy?

Liczba osób, które zostały zwolnione z tego tytułu i zarejestrowały się w powiatowych urzędach pracy wzrosła w tym czasie z 733 do 849 (o 116 osób, tj. 16%). Liczba kobiet w tej grupie wzrosła o 11%. Ponadto kobiety stanowią ponad połowę (w analizowanym okresie maksymalnie 64% w IV kwartale 2019 r.) kwartalnie rejestrujących się osób bezrobotnych z tytułu utraty zatrudnienia z przyczyn zakładu pracy.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań statystycznych rynku pracy MRPiT-01

Pobierz transkrypcję danych do wykresu: Liczba bezrobotnych zwolnionych z przyczyn zakładu pracy zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego (napływ bezrobotnych) (PDF; 210 KB)

 

Pandemia spowodowała wzrost liczby osób bezrobotnych, co jest widoczne także w przypadku osób rejestrujących się w powiatowych urzędach pracy z powodu zwolnienia z przyczyn zakładu pracy. Wzrost ten nie jest jednak drastyczny – największa zmiana nastąpiła między I a II kwartałem 2020 r. Liczba zwolnionych bezrobotnych z przyczyn zakładu pracy, którzy rejestrują się w urzędach pracy wciąż jest wyższa niż przed pandemią, co również w żaden sposób nie zaskakuje. Warto jednak pamiętać, że omawiane dane dotyczą jedynie osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy.

 

Autor.: Mateusz Rutkowski, Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku