Pomorska gospodarka coraz silniej wspierana jest pracą obywateli cudzoziemskich. A pracodawcy coraz częściej sięgają po potencjał pracy, płynący od obywateli innych narodowości. Przedsiębiorcy nawiązując współpracę z cudzoziemcami nie tylko chcą uzupełnić niedobór rodzimych pracowników i wypełnić powstałe luki kompetencyjne, ale także za sprawą obywateli innych narodowości chcą dążyć do rozwoju prowadzonego biznesu.

Duże zapotrzebowanie na cudzoziemców potwierdzają dane ZUS, które mówią o tym, że ponad 80,9 tys. obcokrajowców w województwie pomorskim było objętych pod koniec listopada 2024 roku polskim ubezpieczeniem emerytalno–rentowym. Co oznacza, że od stycznia nastąpił wzrost liczby ubezpieczonych cudzoziemców o 5,2 tys. Zdecydowaną większość pracowników pochodzących z zagranicy stanowią obywatele Ukrainy, ich udział wynosi około 70% ogółu ubezpieczonych. Analizując dane za poprzednie lata, dostrzec można systematyczny wzrost liczby ubezpieczonych obcokrajowców w województwie pomorskim. Dane sprzed 5 lat pokazują, iż w 2018 roku liczba ubezpieczonych obcokrajowców wyniosła 35,3 tys., w kolejnych latach rosła i w 2024 roku wyniosła 75,4 tys. Największy wzrost liczby ubezpieczonych obcokrajowców wystąpił w roku 2022, wówczas liczba ubezpieczonych w porównaniu do danych z roku poprzedniego wzrosła o 13,3 tys. tj. o 25%. W 2022 roku również odnotowano największy wzrost liczby ubezpieczonych obywateli Ukrainy, gdyż liczba ta wzrosła o 10,0 tys., tj. o 25,0% w odniesieniu do roku poprzedniego.

Wykres 1. Liczba ubezpieczonych, którzy w zgłoszeniu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego podali obywatelstwo inne niż polskie – wg stanu na koniec roku/ miesiąca*

Transkrypcja danych do: Wykres 1. Liczba ubezpieczonych, którzy w zgłoszeniu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego podali obywatelstwo inne niż polskie – wg stanu na koniec roku/ miesiąca* (PDF; 108 KB) 

Po wybuchu wojny w Ukrainie i na mocy ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (z późn. zmianami), czyli od czasu obowiązywania, tzw. specustawy w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego do końca 2022 roku zarejestrowało się łącznie 4,9 tys. bezrobotnych obywateli Ukrainy, średnio każdego miesiąca rejestrowało się 443 bezrobotnych obywateli Ukrainy. W kolejnych latach widać mniejszy ich napływ do rejestrów powiatowych urzędów pracy, gdyż w 2023 roku zarejestrowało się 2,8 tys. bezrobotnych obywateli Ukrainy (średnio 230 bezrobotnych każdego miesiąca), zaś w 2024 roku zaledwie 2,0 tys. (średnio 163 osoby każdego miesiąca).

Wraz ze spadkiem liczby rejestracji, obserwujemy spadek odsetka bezrobotnych kobiet. W pierwszym roku obowiązywania specustawy kobiety stanowiły 89% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych, w kolejnych latach 81% i 80% (w 2024 roku). Zaś warto podkreślić, że systematycznie rósł odsetek osób z prawem do zasiłku, początkowo osoby te stanowiły 1% ogółu bezrobotnych, w kolejnych latach już 8%, a w 2024 roku - 14%. 

W 2024 roku największy napływ obywateli Ukrainy do bezrobocia zaobserwowano w Gdańskim Urzędzie Pracy (29% ogółu rejestracji), nieco mniejsze natężenie rejestracji zaobserwowano w Powiatowym Urzędzie Pracy w Gdyni (12%) oraz w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kartuzach (8%). Natomiast najmniej obywateli Ukrainy napłynęło do Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Dworze Gdańskim (0,4% ogółu). Rejestracje obywateli Ukrainy w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego w 2024 roku przedstawia poniższa mapa.

 

Mapa 1. Bezrobotni obywatele Ukrainy zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego w 2024 roku

Transkrypcja danych do: Mapa 1. Bezrobotni obywatele Ukrainy zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego w 2024 roku  (PDF; 114 KB)

Obywatele Ukrainy w rejestrach PUP (od wybuchu wojny do końca 2024 r.) najliczniej reprezentowali grupę osób w wieku 35-44 lata i stanowili oni około 40% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Mniej liczną grupą były osoby w wieku 25-34 lata (ich udział wynosi około 25%) oraz osoby w wieku 45-54 lata (szacuje się ich na około 20% ogółu). Ponad połowa bezrobotnych obywateli Ukrainy legitymuje się wykształceniem gimnazjalnym/ podstawowym i niższym, zaś około 20% wyższym. Analiza stażu pracy, wskazuje, że połowa osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego nie ma doświadczenia zawodowego, około 22% ogółu posiadana doświadczenie roczne, zaś 20% osób to pracownicy z doświadczeniem mieszczącym się w przedziale czasu 1-5 lat. Największy odsetek bezrobotnych obywateli Ukrainy stanowią osoby pozostające bez pracy do miesiąca czasu, stanowiły one około 85% ogółu. Osoby rejestrujące się w powiatowych urzędach pracy, bardzo często nie były w posiadaniu wymaganych przez polskie przepisy dokumentów, potwierdzających zarówno poziom wykształcenia jak i posiadane doświadczenie zawodowe. 

Przyglądając się odpływowi obywateli Ukrainy z rejestrów PUP, to w pierwszym roku obowiązywania specustawy wyrejestrowano największą liczbę, tj. 4,1 tys. (średnio 369 osób każdego miesiąca) natomiast w kolejnych latach liczba wyrejestrowań spadła do poziomu 2,8 tys. w 2023 roku (średnio 237 osób każdego miesiąca) oraz 2,0 tys. w 2024 roku (średnio 169 osób każdego miesiąca). Najczęstszym powodem wyrejestrowań było podjęcie pracy niesubsydiowanej 35% ogółu, w dalszej kolejności bezrobotni rozpoczynali staże lub inne formy aktywizacji zawodowej oferowane przez urzędy pracy (29%), nie potwierdzali gotowości do pracy (22%) bądź dobrowolnie rezygnowali ze statusu bezrobotnego (12%).

Według stanu na koniec 2022 roku w rejestrach powiatowych urzędów pracy województwa pomorskiego figurowało 0,9 tys. bezrobotnych obywateli Ukrainy, w tym 0,8 tys. kobiet (kobiety stanowiły 86% ogółu bezrobotnych), w kolejnych latach dostrzec można spadek liczby bezrobotnych, dla przykładu na koniec 2023 roku było ich 0,8 tys. (0,7 tys. stanowiły kobiety, a ich udział wynosił 84%) zaś 2024 rok zakończył się z liczbą bezrobotnych na poziomie 0,7 tys. (0,6 tys. stanowiły kobiety, a ich udział wynosił 85%). Liczbę zarejestrowanych i wyrejestrowanych bezrobotnych oraz stan na koniec roku przedstawia poniższy wykres.

Wykres 2. Obywatele Ukrainy w rejestrach powiatowych urzędów pracy województwa pomorskiego, po wybuchu wojny w Ukrainie 

Transkrypcja danych do: Wykres 2. Obywatele Ukrainy w rejestrach powiatowych urzędów pracy województwa pomorskiego, po wybuchu wojny w Ukrainie (PDF; 120 KB)

Zgłębiając charakterystykę bezrobotnych obywateli Ukrainy wg stanu na koniec roku, podkreślić należy, że z roku na rok spada odsetek bezrobotnych bez zawodu. Wg stanu na koniec 2022 roku w rejestrach powiatowych urzędów pracy, znajdowało się 50% bezrobotnych bez zawodu, w 2023 roku takich osób było zdecydowanie mniej - 41%, zaś w 2024 stanowili oni 35% ogółu.

Na podstawie dostępnych danych, widać, że cudzoziemcy bardzo licznie podejmują zatrudnienie. Dla przykładu w oparciu o dane GUS, dostrzec można, iż z każdym miesiącem przybywało cudzoziemców wykonujących pracę[1] w województwie pomorskim. Zgodnie z opublikowanymi, najnowszymi danymi GUS, w lipcu 2024 roku, 74,2 tys. cudzoziemców wykonywało pracę w województwie pomorskim, dla porównania w analogicznym miesiącu poprzedniego roku było ich 70,2 tys. Szacuje się, że udział obywateli Ukrainy stanowi około 70% ogółu pracujących cudzoziemców w województwie pomorskim.

Natomiast na podstawie procedur legalizujących i w następstwie wejścia w życie przepisów o pomocy obywatelom Ukrainy, możliwe stało się powierzenie pracy obywatelowi Ukrainy na postawie powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelom Ukrainy. Procedura ta cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród pracodawców z terenu województwa pomorskiego. Gdyż od 15 marca do końca 2022 roku złożono 60,9 tys. powiadomień, w roku kolejnym 87,5 tys., natomiast w 2024 roku łącznie złożono 84,5 tys. powiadomień.

Obywatele Ukrainy (na podstawie powiadomień o powierzeniu wykonywania pracy obywatelom Ukrainy), najczęściej podejmowali zatrudnienie jako:

• robotnicy magazynowi,
• magazynierzy,
• pozostali pracownicy wykonujący prace proste, gdzie indziej niesklasyfikowani,
• pakowacze ręczni,
• pozostali robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle,
• pomoce kuchenne,
• pracownicy produkcji,
• pozostałe pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne.

Ponadto, wraz z pojawieniem się nowej procedury dotyczącej powiadomień, odnotowano spadek liczby oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom. W 2024 roku wpisano do ewidencji 44,0 tys. oświadczeń, z tego 14,4 tys. dotyczyło obywateli Ukrainy (stanowiły one około 33% ogółu oświadczeń). Natomiast przyglądając się liczbie oświadczeń z roku wcześniejszego, to statystyki były bardzo podobne, w 2023 wpisano do ewidencji 47,7 tys. oświadczeń, 15,9 tys. oświadczeń dotyczyło obywateli Ukrainy (33% ogółu). Rok 2022 charakteryzował się tym, że do ewidencji wpisano 90,8 tys. oświadczeń, 49,2 tys. odnosiło się do obywateli Ukrainy, (tj. 54% ogółu). Inaczej obrazowana była sytuacja przed wybuchem wojny w Ukrainie, gdyż w 2021 roku wpisano do ewidencji 170,0 tys. oświadczeń, z czego 134,0 tys. dotyczyło obywateli Ukrainy (79% ogółu oświadczeń).