Pracownicy cudzoziemscy stanowią ważną część pomorskiej gospodarki. Na ich pracy, zwłaszcza tej wymagającej niższych kwalifikacji, wspiera się wiele sektorów, w tym również tych sezonowych. Podczas pandemii, dzięki zapisom w tarczy antykryzysowej, znaczna część obcokrajowców nie wyjechała z Polski, przyczyniając się niejednokrotnie do zachowania ciągłości działania przedsiębiorstw. I choć na regionalnym rynku pracy obecnie jest mniej ofert pracy, to popyt na pracowników zza wschodniej granicy nadal utrzymuje się na wysokim poziomie.

 

Czy pandemia zatrzymała napływ cudzoziemców na Pomorze?

W okresie od stycznia do września 2020 roku średnia miesięczna liczba oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom wyniosła 10,1 tys., w tym samym czasie w 2019 r. – 11,1 tys. Różnica ta spowodowana była dużym spadkiem liczby oświadczeń w kwietniu br. (3,5 tys.) – wówczas nastąpiło zamknięcie granic Polski oraz „zamrożenie” gospodarki podyktowane sytuacją epidemiologiczną w kraju oraz na świecie. Od maja jednak liczba oświadczeń stopniowo zaczynała rosnąć. Sierpień br. był już w tym zakresie porównywalny do analogicznego okresu roku poprzedniego, a kolejny miesiąc okazał się rekordowy pod względem liczby zatrudnienia obcokrajowców. We wrześniu pracodawcy zgłosili 14,2 tys. oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom, tj. o 27,3% (o 3, 1 tys.) więcej niż w tym samym okresie 2019 r. Tak wysokiej liczby nie odnotowano w Pomorskiem nigdy wcześniej. Wraz ze stopniowym wzrostem popytu na pracę obcokrajowców, zauważalny był również wzrost udziału kobiet zatrudnianych na podstawie oświadczeń. W styczniu br. udział ten wyniósł prawie 1/3 zatrudnionych na podstawie oświadczeń cudzoziemców, natomiast we wrześniu br. stanowił już 2/5.

Transkrypcja danych do wykresu: Liczba oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom (PDF; 417 KB)

 

Największy popyt na cudzoziemców występuje w Trójmieście. W samym Gdańsku i powiecie gdańskim odnotowano połowę wszystkich oświadczeń (45,5 tys.) zarejestrowanych w ciągu trzech kwartałów br. Zdecydowanie mniej oświadczeń zarejestrowano w Gdyni i Sopocie – 15,3% wszystkich oświadczeń, tj. 14,0 tys.

Transkrypcja danych do mapy: Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom wpisane do ewidencji oświadczeń przez powiatowe urzędy pracy województwa pomorskiego w okresie od stycznia do września 2020 roku (PDF; 466 KB)

 

Najmniejsze zainteresowanie zatrudnieniem obcokrajowców wykazywały powiaty usytuowane po wschodniej stronie granicy województwa pomorskiego – malborski (215 oświadczeń), nowodworski (502 oświadczenia) i sztumski (520 oświadczeń).

Podobnie jak w roku ubiegłym, braki kadrowe powstałe w pomorskich firmach, najczęściej niwelowali obywatele Ukrainy. Stanowili oni ponad 80% wszystkich wpisanych do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom. Zdecydowanie mniej liczną grupą byli obywatele Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji czy Armenii. 

W III kwartale br., czyli w okresie wakacyjnym, który był również czasem stopniowego luzowania wprowadzonych przez rząd restrykcji, udział obywateli Ukrainy zatrudnianych na podstawie oświadczeń, w stosunku do II kwartału br., znacząco spadł do poziomu 82,1% (o 6,2 pkt. proc.). Pomimo spadku udziału nadal ta grupa cudzoziemców jest najchętniej zatrudniana przez pomorskich pracodawców. Jednocześnie odnotowano relatywnie wysoki wzrost udziału oświadczeń dotyczących zatrudnienia obywateli Białorusi (o 2,2 pkt. proc. w stosunku do II kwartału br. do poziomu 7,6%) oraz Mołdawii (wzrost o 2,4 pkt. proc. do poziomu 5,5%). Dla porównania w I kwartale tego roku obywatele Ukrainy stanowili 86,1%, Białorusi 5,9%, Mołdawii 3,3%. Natomiast w II kwartale – obywatele Ukrainy stanowili 88,3% wszystkich oświadczeń, Białorusi 5,4%, a Mołdawii 3,1%.

Transkrypcja danych do wykresu: Struktura oświadczeń według kraju pochodzenia cudzoziemców (PDF; 575 KB)

 

Bez wątpienia największe zmiany odsetka cudzoziemców zatrudnianych w poszczególnych sekcjach PKD nastąpiły w II kwartale br. Wówczas po raz pierwszy spotkaliśmy się z pandemią i byliśmy zmuszeni radzić sobie z największymi jej negatywnymi skutkami. Struktura cudzoziemców zobrazowana w III kwartale br. wydaje się być stabilniejsza i zdecydowanie bardziej przypomina strukturę z okresu przed pandemią.

W III kwartale, podobnie zresztą jak w dwóch poprzednich, najwięcej, bo około 1/3 cudzoziemców znalazło zatrudnienie w sekcji przetwórstwo przemysłowe, nieco mniej w sekcji działalność w zakresie usług administrowania i działalności wspierającej oraz w budownictwie. Najmniej cudzoziemców podejmowało zatrudnienie w sekcji działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz w transporcie i gospodarce magazynowej.

Pandemia koronawirusa nie dała o sobie zapomnieć również w strukturze cudzoziemców zatrudnianych w poszczególnych sekcjach PKD. Analizując poszczególne kwartały 2020 roku, bez wątpienia największe zmiany na tej płaszczyźnie wystąpiły w sekcji działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (tj. głównie działalność agencji zatrudnienia). W II kwartale br. znacząco spadła liczba cudzoziemców zatrudnianych właśnie w tej sekcji. Wówczas co piąty cudzoziemiec podejmował zatrudnienie za pośrednictwem agencji zatrudnienia.

Na uwagę zasługuje też fakt, że już w II kwartale br. prawie co ósmy obcokrajowiec wykonywał pracę w sekcji transport i gospodarka magazynowa. Wysoki poziom cudzoziemców w tej sekcji utrzymał się również w III kwartale tego roku.

Transkrypcja danych do wykresu: Struktura oświadczeń według sekcji PKD (PDF; 576 KB)

 

Struktura zatrudnienia cudzoziemców według grup zawodów pozostała prawie bez zmian. Kwartalna struktura cudzoziemców klasyfikowana według grup zawodów była cały czas porównywalna. W każdym kwartale tego roku wystąpił podobny udział cudzoziemców w poszczególnych grupach zawodów.

Najliczniejsza grupa cudzoziemców została zatrudniona na stanowiskach pracownicy przy pracach prostych, stanowili oni w każdym kwartale 2020 r. ponad połowę wszystkich oświadczeń. Około 30% cudzoziemców pracowało jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, około 7% cudzoziemców zatrudnionych było jako operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń, a 3% jako pracownicy usług i sprzedawcy.

Można przypuszczać, że pojawienie się koronawirusa, a co za tym idzie wprowadzenie obostrzeń pozwalających przeciwdziałać skutkom pandemii, delikatnie zwiększyło dysproporcje pomiędzy dwiema głównymi grupami zawodów, w których najczęściej pracodawcy zatrudniali obywateli innych narodowości. W I kwartale na stanowiskach robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy zatrudniono 30,1% cudzoziemców, natomiast w kolejnych miesiącach ich udział spadł do poziomu 27,6%.

Transkrypcja danych do wykresu: Struktura oświadczeń według wielkich grup zawodów (PDF; 575 KB)

 

Pomorscy pracodawcy, którzy dotychczas braki kadrowe w firmach uzupełniali zatrudnianiem obcokrajowców, podczas pandemii musieli sprostać problemom wywołanym deficytem ich napływu na Pomorze. Największy spadek liczby oświadczeń wystąpił w kwietniu – wówczas powiatowe urzędy pracy województwa pomorskiego odnotowały zaledwie 3,5 tys. oświadczeń. Od kwietnia br. liczba ta stopniowo zaczęła rosnąć – aż do września, gdzie odnotowano rekordowo dużą liczbę wpisanych do ewidencji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom (ponad 14 tys.). Może to wynikać np. z tego, że dla pracodawców, w okresie kryzysu i związanej z nim niepewności prowadzenia działalności, korzystniejsze jest zatrudnianie cudzoziemców niż rodzimych pracowników, ponieważ w tym przypadku współpraca ma charakter czasowy, a to z kolei oznacza możliwość jej przerwania w dowolnym momencie, np. podczas kolejnego lockdownu.

 

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Centralnego Systemu Analityczno-Raportowego, z dnia 8.10.2020 r.

 

Oprac.: Dorota Gabryelczyk, Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy oraz Zespół redakcyjny PORP, WUP w Gdańsku