1 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Starszych ustanowiony w 1990 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Jego celem jest zwrócenie uwagi na sytuację osób po 60. roku życia, ich dyskryminację, warunki życia, bezpieczeństwo, zdrowie, jakość życia.

W województwie pomorskim osoby powyżej 60 roku życia w 2021 r. stanowiły 24,2% populacji i z roku na rok ten odsetek się zwiększa. Co więcej udział ten jest wyższy w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn – różnica w 2021 r. wynosiła 5,6 pkt. proc. Prognozy demograficzne wskazują, że do 2050 r. wskaźnik ten wzrośnie do 37,3%. Ponadto, w grupie osób w wieku 60 lat i więcej na 100 mężczyzn przypadały 134 kobiety.

Polityka społeczna w kontekście jakości życia osób starszych

Wszystkie prawa człowieka chronione przez Europejską Konwencję Praw Człowieka, Konstytucję RP oraz ustawy są ważne dla osób starszych, ale cztery z nich mają szczególne znaczenie. Są nimi:

• prawo do zabezpieczenia społecznego,
• prawo do opieki zdrowotnej,
• prawo zakazujące tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania,
• prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i korespondencji.

Obecnie niezmiernie ważne jest wzmacnianie więzi międzypokoleniowych, jak i integrowanie środowiska seniorów, gdyż zjawisko dyskryminacji osób starszych nie jest rzadko spotykane. Istotnym elementem takich działań są różnego rodzaju inicjatywy, w tym podejmowane na poziomie lokalnym i regionalnym, tj. warsztaty, szkolenia, kursy, które pomagają osobom starszym nie tylko się rozwijać, ale przede wszystkim zająć ich czas i często zapomnieć o chorobach i samotności. Seniorzy mogą też uczęszczać na zajęcia organizowane np. przez Uniwersytety Trzeciego Wieku.

W województwie pomorskim funkcjonuje Pomorska Rada ds. Polityki Senioralnej, która jest organem konsultacyjnym oraz opiniująco – doradczym powołanym przez Zarząd Województwa Pomorskiego w celu wzmocnienia i rozwoju regionalnej polityki senioralnej oraz reprezentacji interesów osób starszych i ich aktywizacji w regionie.

Pomorska Rada ds. Polityki Senioralnej realizuje następujące zadania:

• współtworzenie głównych kierunków polityki senioralnej w województwie pomorskim,
• inicjowanie, opiniowanie propozycji rozwiązań na rzecz środowiska seniorów oraz wymiany i komunikacji międzypokoleniowej województwa pomorskiego, w tym programów działań dotyczących osób starszych,
• wspieranie rozwoju, współpraca i aktywizacja środowisk działających na rzecz osób starszych w celu zwiększenia efektywności ich działań,
• tworzenie płaszczyzny wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w obszarze polityki senioralnej,
• promowanie starzenia się w dobrym zdrowiu.

Działania prowadzone przez Radę możemy śledzić na stronie https://rops.pomorskie.eu/seniorzy/

Potencjał w dojrzałości. Starsi pracownicy szansą dla rynku pracy

Wskaźnik zatrudnienia w grupie osób 55-89 lat ukształtował się w województwie pomorskim w II kwartale 2022 r. na poziomie 27,5%, a w bierności zawodowej pozostawało 72,4% osób w tej grupie wiekowej. Podstawową przyczyną bierności zawodowej osób starszych jest pobieranie emerytury oraz choroba lub niepełnosprawność. Jest jednak część osób z tej grupy, która decyduje się pracować jednocześnie będąc na emeryturze.

Jednym z czynników wypychających osoby starsze z rynku pracy są też stereotypy panujące wśród pracodawców i naznaczające starszych pracowników jako mniej wydajnych. Coraz większym problemem są również trudności w pozostawaniu w aktywności zawodowej przy jednoczesnym pełnieniu ról rodzicielskich. Coraz częściej osoby aktywne zawodowo (przede wszystkim kobiety 50+) muszą pełnić rolę opiekunki/opiekuna swoich rodziców.

Wobec obserwowanych trendów demograficznych głównym wyzwaniem jest znalezienie skutecznych działań, które mogłyby wydłużyć aktywność zawodową i społeczną osób starszych. Względy skłaniające do pracy osoby należące do generacji 55+ to przede wszystkim potrzeba zapewnienia sobie źródła dochodu, zaspokajanie potrzeb psychospołecznych, osiągnięcie i utrzymanie statusu społeczno-zawodowego. Liczne badania pokazują, iż osoby te życia posiadają duże doświadczenie zawodowe, możliwości skoncentrowania się na pracy oraz predyspozycje w zakresie lepszego rozumienia oczekiwań starzejącej się populacji klientów. Ważne jest jednak zwracanie coraz większej uwagi na kwestie związane z zarządzaniem wiekiem w przedsiębiorstwach i na potrzebę wdrażania koncepcji flexicurity. Pracodawcy mogą również zadbać o zdrowie swoich pracowników podejmując działania mające na celu poprawę i utrzymanie ich zdrowia w dobrym stanie na dłużej.

Jedno z badań przeprowadzonych przez firmę Deloitte „Voice of the Workforce in Europe”[1]  dotyczące prognozy zmian na rynku pracy związanych z demografią i postępem technologicznym pokazało, że pracownicy w Polsce częściej niż przeciętny Europejczyk skarżą się na niedostateczne wykorzystanie ich możliwości. Kluczowe czynniki, które decydują, czy ktoś lubi swoją pracę, nie różnią się znacznie pomiędzy starszymi i młodszymi pracownikami. Jednak dla starszych bardziej istotne niż wynagrodzenie jest zaufanie współpracowników i stabilność zatrudnienia. Znacznie ważniejsze jest dla nich również poczucie celowości w tym, co robią. Poza bezpieczeństwem w zatrudnieniu pracownicy powyżej 55 r.ż. częściej wskazują na wyraźne określenie odpowiedzialności i celów rozwojowych jako istotne czynniki decydujące o jakości miejsca pracy. Różnice te oznaczają, że pracodawca inaczej powinien podejść do bardziej doświadczonych pracowników. Obecnie ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany, mimo że wyróżniają się wysokim poziomem kompetencji oraz motywacji, a ich oczekiwania dotyczące wynagrodzenia i czasu pracy są bardziej elastyczne niż młodszych osób. 

Opracowanie: Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku