Podział aktywności edukacyjnej na okres szkolny, pracy zawodowej i okres emerytury nie znajduje już odzwierciedlenia w dynamicznie zmieniających się realiach gospodarczych, społecznych czy też kulturowych. Struktura popytu na pracę zmienia się m.in. ze względu na rozwój nowoczesnych technologii. Pracodawcy oczekują umiejętności dostosowania się, jak również podejmowania inicjatyw i kreatywności. Aktualnie nie dziwi częsta zmiana pracy lub zawodu, zwłaszcza wśród osób młodych, które bardziej elastycznie reagują na potrzeby rynku pracy. Ponadto, nie tylko poziom wykształcenia, ale także gotowość do dalszego kształcenia się oraz rozwijania swoich umiejętności czy też zdobywania nowych kompetencji mają istotny wpływ na pozycję zawodową i społeczną oraz poziom dochodów i standard życia.

W dobie otaczającego nas rozwoju zdobyte przez nas kwalifikacje szybko ulegają dezaktualizacji, zaś wcześniejsza wiedza zostaje z czasem zapomniana. Inwestowanie w szerszą i aktualną wiedzę oraz wyższe kwalifikacje mają wpływ na efektywność naszej pracy, a co za tym idzie – na podniesienie jakości naszego życia i uzyskanie lepszego stanowiska pracy.

Koncepcja life-long learning związana jest z rozwojem człowieka bez względu na czas, miejsce oraz formy zdobywania nowych umiejętności i wiedzy. Ciągłe uczenie się pozwala zaspokajać własne aspiracje i potrzeby, realizować pasje i zainteresowania oraz daje poczucie spełnienia, dlatego też powinno być elementem życia każdego człowieka niezależnie od wieku, poziomu wykształcenia, nabytych umiejętności czy doświadczenia zawodowego.

Kształcenie ustawiczne, zwane także edukacją permanentną czy kształceniem dorosłych, jest jednym z elementów koncepcji life-long learning. Rozwój człowieka poprzez kształcenie ustawiczne może następować w wyniku kształcenia formalnego, pozaformalnego; może również przybierać formę edukacji nieformalnej (samokształcenia).

 

Pobierz transkrypcję danych do infografiki kształcenie ustawiczne (PDF; 544 KB)

 

Znaczenie kształcenia ustawicznego w dokumentach strategicznych

Komisja Europejska w swoim kluczowym programie edukacyjnym Edukacja i szkolenia 2020 określiła cele, narzędzia i ustalenia dotyczące wspólnej pracy na szczeblu UE w dziedzinie edukacji i szkolenia.

Jednym ze wskaźników mierzących postęp w omawianym obszarze jest udział w procesie uczenia się przez całe życie określony na poziomie 15% osób w wieku 25-64 lata jako cel do osiągnięcia w roku 2020. Jest to cel ambitny biorąc pod uwagę, że poziom tego wskaźnika średnio w UE[1] w 2016 r. wyniósł 10,8%. Są jednak w UE kraje, którym osiągnięcie nawet wartości wyższych niż wskazane 15% udaje się – należą do nich głównie kraje skandynawskie, wśród których najwyższy wskaźnik odnotowano w Danii – 27,7% i Szwecji – 29,6%.

W Polsce wskaźnik uczestnictwa w kształceniu ustawicznym w 2016 r. wynosił 3,7%, tj. ponad dwukrotnie mniej niż wskaźnik określony w UE, a w województwie pomorskim 5,5%. Biorąc pod uwagę inne województwa w Polsce, pomorskie kształtuje się na drugim miejscu w rankingu, po województwie mazowieckim (5,8%).

Powyższe dane wskazują jak ważna jest poprawa sytuacji w tym obszarze. Dlatego też wśród jednych z ważniejszych oczekiwanych efektów działań podejmowanych w ramach Celu operacyjnego 2.1. Wysoki poziom zatrudnienia Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, wskazane zostały: wyższy poziom uczestnictwa w kształceniu ustawicznym, wzrost znaczenia kształcenia ustawicznego w podstawowej działalności dydaktycznej pomorskich szkół wyższych oraz upowszechnione standardy profesjonalnego szkolenia pracowników przez firmy.

Utrzymujący się niski poziom udziału mieszkańców naszego województwa w kształceniu ustawicznym, jako charakterystyczne zjawisko dla rynku pracy woj. pomorskiego w 2016 r. spowodowało, że kształcenie ustawiczne znalazło się wśród sześciu priorytetowych obszarów działań regionalnej polityki rynku pracy wyodrębnionych w Regionalnym Planie Działania na Rzecz Zatrudnienia dla województwa pomorskiego na rok 2017 (Priorytet II. Kształcenie ustawiczne).

Ze względu na to, że na skalę uczestnictwa w kształceniu ustawicznym mają wpływ m.in. takie czynniki jak możliwość godzenia pracy z nauką – sytuacja rodzinna/prywatna osoby podejmującej szkolenie, organizacja czasowa, dostępność, stopień zaawansowania kursu czy cena, ale również jakość. Istotną rolę we wspieraniu podwyższania kwalifikacji i umiejętności oraz wzbogacania wiedzy mieszkańców województwa pomorskiego odgrywają kursy finansowane ze środków UE oraz kształcenie w przedsiębiorstwach współfinansowane ze środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego.

 

Szkolenia realizowane przez powiatowe urzędy pracy

Pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia realizują, pod pojęciem szkoleń dla osób bezrobotnych, powiatowe urzędy pracy. Szkolenia te oferowane są osobom bezrobotnym w przypadku, gdy brakuje im kwalifikacji zawodowych, umiejętności aktywnego poszukiwania pracy lub potrzebna jest zmiana zawodu. Do udziału w szkoleniach organizowanych przez powiatowe urzędy pracy uprawnieni są nie tylko bezrobotni, ale także zarejestrowani poszukujący pracy. W 2016 roku powiatowe urzędy pracy województwa pomorskiego objęły szkoleniami 4 506 osób, które zostały przeszkolone głównie w następujących obszarach:

- zarządzanie i administrowanie - 12,6% osób,

- usługi transportowe (w tym kursy prawa jazdy) - 11,5%,

- rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna - 9,2%,

- architektura i budownictwo - 6,6%,

- usługi fryzjerskie i kosmetyczne - 4,3%.

Duża część realizowanych szkoleń finansowana jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

 

Kształcenie w przedsiębiorstwach

Jedną z form kształcenia ustawicznego jest kształcenie pracowników w przedsiębiorstwach. Pracujący mogą nabywać i uzupełniać swoją wiedzę i umiejętności uczestnicząc w kursach, szkoleniach, warsztatach, odczytach, seminariach, konferencjach, praktykach, stażach zawodowych lub studiach podyplomowych.

Podwyższanie kwalifikacji pracownika daje mu możliwości podejmowania trudniejszych zadań, co może znajdować odzwierciedlenie w płacy i awansie. W wielu przedsiębiorstwach umożliwienie zdobywania lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest dla pracownika rodzajem nagrody i wyróżnienia. Przekłada się to na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa związanego ze stabilizacją zatrudnienia.

Korzyści płynące z podniesienia wiedzy i umiejętności pracowników w ramach szkoleń finansowanych przez pracodawcę wpływają również na lepsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Przeszkoleni pracownicy efektywniej realizują swoje zadania, co powoduje wzrost wydajności pracy i podniesienie konkurencyjności firmy.

Inwestowanie w szkolenia pracownika wpływa również na zmniejszenie fluktuacji kadr, gdyż ułatwiając pracę oraz powierzając nowe obowiązki pracownikowi umożliwia mu się rozwój zawodowy, co z kolei zapobiega rezygnacjom z pracy oraz obniża koszty zwolnień i rekrutacji.

Jedną z interwencji publicznych mających na celu zachęcanie i wspieranie pracodawców w inwestowanie w rozwój i kształcenie swoich pracowników jest Krajowy Fundusz Szkoleniowy (KFS). Od 2014 roku ze środków KFS pracodawcy mogą uzyskać dofinansowanie m.in. na szkolenia, kursy, studia podyplomowe, badania lekarskie i psychologiczne czy egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe pracowników. W latach 2014-2015 wsparcie KFS przeznaczone było na kształcenie osób powyżej 45 r.ż. Od 2016 r. ograniczenia dostępu dotyczące wieku uczestników wsparcia zostały zniesione.

Pobierz transkrypcję do infografiki uczestnicy szkoleń KFS (PDF; 550KB)

Prawie połowa uczestników szkoleń finansowanych z KFS legitymowała się wykształceniem wyższym (47,4%), 20,7% uczestników posiadało wykształcenie policealne i średnie zawodowe, 14,8% - średnie ogólnokształcące, a 14,7%- zasadnicze zawodowe. Osoby z wykształceniemgimnazjalnym lub niższym stanowiły 2,3% badanej grupy.

Pobierz transkrypcję danych do infografiki Pracodawcy korzystający ze szkoleń KFS (PDF; 556KB)

Pracodawcy korzystający ze wsparcia KFS to głównie mikro (52,0%) i małe firmy (22,0%). Najmniejszy odsetek stanowiły duże firmy – 8,8% ogółu firm objętych wsparciem.

Biorąc pod uwagę poziomy klasyfikacji PKD firmy korzystające ze środków Funduszu prowadzą działalność gospodarczą przede wszystkim w sekcji opieka zdrowotna i pomoc społeczna (13,0%), pozostała działalność usługowa (12,1%), handel hurtowy i detaliczny (11,9%) oraz edukacja (11,5%) i przetwórstwo przemysłowe (11,4%).

Koncepcja kształcenia ustawicznego ma w obecnych czasach szczególne znaczenie dla jakości życia osób dorosłych oraz możliwości podejmowania różnych ról na rynku pracy. Bez względu na poziom wykształcenia, wiek, posiadane umiejętności czy doświadczenie zawodowe - współczesny rynek pracy wymaga ciągłego doskonalenia się, dlatego całożyciowa edukacja powinna być najlepszą inwestycją człowieka.