Rynek pracy zawsze z pewnym opóźnieniem reaguje na procesy zachodzące w gospodarce. Dzieje się też tak w obliczu obecnego kryzysu, co potwierdzają najnowsze (szacunkowe) dane o pomorskim rynku pracy za kwiecień. Nie jest jeszcze źle, ale negatywne trendy wyraźnie się pogłębiają. Kwiecień to drugi miesiąc, w którym gospodarka jest „uśpiona”, a dynamicznie rozwijająca się w ostatnich latach sprzedaż towarów i usług uległa znaczącym ograniczeniom. Z każdym tygodniem zarówno regionalny, jak i lokalne rynki pracy coraz bardziej to odczuwają.

Kwiecień, jeszcze bardziej niż poprzednie miesiące pokazał, że gospodarka krajowa oraz co za tym idzie, gospodarki regionalne coraz gorzej reagują na restrykcje wprowadzone w związku z COVID-19. Według badań GUS[1], w kwietniu br. pomorscy przedsiębiorcy ocenili koniunkturę zdecydowanie mniej korzystnie niż przed miesiącem i w ostatnich latach. Spadek wskaźnika ogólnego klimatu koniunktury odnotowano we wszystkich sekcjach gospodarki - największy w sekcji budownictwo (- 46,9) oraz transport i gospodarka magazynowa (- 67,2).

Podczas gdy w marcu br. niespełna 10% przedsiębiorców wskazywało[2], że skutki epidemii były odczuwane przez nich w sposób zagrażający stabilności firmy, a ponad 30% respondentów - poważnie, w kwietniu br. odsetek przedsiębiorstw odczuwających dotkliwie konsekwencje epidemii był już dużo większy. Poważne skutki odczuwało średnio 50% pomorskich firm, a zagrażające stabilności firmy aż 25%. W opinii przedsiębiorców spowolnienie gospodarcze przekłada się przede wszystkim na inwestycje pomorskich firm - przewidują oni, że ich poziom w 2020 r. w odniesieniu do pierwotnych założeń z początku roku ulegnie zmniejszeniu średnio o ponad 1/3.

 

Z każdym miesiącem pomorscy pracodawcy zgłaszają coraz mniej ofert pracy

- Kryzys gospodarczy spowodowany przez COVID-19 uderzając bardzo mocno w pracodawców już w marcu osłabił popytową stronę rynku pracy. W kwietniu widzimy jeszcze mocniejszy spadek liczby wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej zgłaszanych do powiatowych urzędów pracy działających w województwie pomorskim - komentuje Joanna Witkowska, dyrektor WUP w Gdańsku. - Coraz bardziej widoczna jest trudna sytuacja pomorskich przedsiębiorców i coraz mniej z nich decyduje się na zatrudnianie nowych pracowników - w kwietniu zgłoszono do PUP jedynie 4,1 tys. ofert pracy, co w porównaniu do tego samego okresu roku poprzedniego, oznacza spadek o ponad połowę - wyjaśnia dyrektor Witkowska.

W porównaniu do marca br., w kwietniu pracodawcy zgłosili mniej wolnych miejsc pracy już o 2,6 tys., tj. o blisko 40%. Mniej ofert pracy odnotowano w większości powiatów – największy względny spadek o ponad 86% dotyczył powiatu sztumskiego, w którym w kwietniu zgłoszono jedynie 8 ofert pracy.

 

Na Pomorzu jest więcej zgłoszeń zwolnień grupowych

Wstępne dane za kwiecień pokazują także, że pomorscy pracodawcy planują, znacznie większe niż w poprzednich miesiącach, redukcje zatrudnienia w ramach tzw. zwolnień grupowych. Do powiatowych urzędów pracy napłynęły zgłoszenia takich zwolnień od dwunastu podmiotów. Sześć firm z sektora usługowego i sześć zakładów przemysłowych zamierza zwolnić blisko 700 osób. W poprzednim miesiącu zgłoszenie napłynęło tylko od jednego pracodawcy z sektora usług i dotyczyło 28 osób, jednak w kwietniu zostało ono przez pracodawcę wycofane.

 

Coraz mniej mieszkańców Pomorza wyrejestrowuje się z PUP, co wpływa na wzrost bezrobocia

Pomorscy pracodawcy wstrzymują procesy rekrutacyjne, a część z nich rozważa nawet redukcje etatów. W związku z tym powiatowe urzędy pracy dysponują coraz mniejszą liczbą ofert pracy, co powoduje dalsze zmniejszanie się liczby wyłączeń z rejestrów osób bezrobotnych. Mniejsza liczba wyłączeń jest dodatkowo wzmacniana (podobnie jak to miało miejsce w marcu) problemami związanymi z realizacją aktywnych programów rynku pracy, które w większości urzędów są zawieszone. W kwietniu br. wyrejestrowano z pomorskich PUP 2,2 tys. osób bezrobotnych, tj. o blisko 60% mniej niż w marcu 2020 r. (o 75% mniej niż w kwietniu 2019 r.).

- Aktualnie to ograniczony odpływ z rejestrów, a nie rosnąca liczba nowych osób bezrobotnych, wpływa na wzrost zjawiska bezrobocia w regionie. Potwierdza to fakt, iż w kwietniu urzędy pracy zanotowały nieznaczny spadek napływu osób bezrobotnych - mówi dyrektor Witkowska.

W kwietniu br. zarejestrowano 5,7 tys. osób bezrobotnych, tj. o blisko 3% mniej niż w marcu br. (o ponad 14% mniej niż w kwietniu 2019 r.). Powodem mniejszej liczby osób, które się rejestrują, są utrzymujące się utrudnienia w bezpośrednich kontaktach z urzędami pracy (rejestracje nadal odbywają się głównie drogą elektroniczną) oraz to, że część osób, które utraciły zatrudnienie znajduje się jeszcze w okresach wypowiedzenia.

W wyniku słabnącego odpływu osób bezrobotnych na koniec kwietnia w rejestrach PUP było o 3,6 tys. (tj. o 7,9%) więcej osób niż w marcu br. (o 3,4 tys., tj. 7,5% więcej niż w kwietniu 2019 r.). Ogółem na koniec kwietnia br. status osoby bezrobotnej miało 49 tys. mieszkańców Pomorza.

Według szacunków WUP w Gdańsku stopa bezrobocia w Pomorskiem w kwietniu br. wyniosła 5,2%, co oznacza wzrost o 0,4 pkt. proc. w stosunku do marca br. i tyle samo w porównaniu do marca 2019 r. Na lokalnych rynkach pracy wzrosty stopy bezrobocia mieściły się w przedziale od 0,2 do 0,8 pkt. proc. - największy dotyczył powiatu malborskiego, a najwyższy poziom tego wskaźnika w kwietniu br. wystąpił w powiecie nowodworskim i wyniósł 12,9%.

Wydłużanie się epidemii koronawirusa oraz utrzymujące się nadal ograniczenia gospodarcze wzmacniają negatywne zjawiska na rynku pracy. Pomorskie firmy nadal walczą o przetrwanie rozważając i realizując różne strategie uwzględniające m.in. wykorzystanie wsparcia dostępnego w ramach instrumentów tzw. tarczy antykryzysowej oraz w ramach innych form pomocy oferowanych przez Samorząd Województwa Pomorskiego (więcej informacji na https://pomocdlafirm.pomorskie.eu/). Wraz ze zwolnieniami pracowników i być może upadłościami niektórych podmiotów, jeszcze większego wzrostu bezrobocia w regionie należy spodziewać się w maju i w czerwcu. Dotyczy to między innymi firm usługowych, jak np. zakłady fryzjerskie i kosmetyczne czy kluby fitness, których działalność została dotknięta jednymi z najdłużej trwających ograniczeń. Redukcję poziomu zatrudnienia rozważają też niektóre duże korporacje funkcjonujące na naszym terenie np. te powiązane z branżą lotniczą.

 

W Pomorskiem znacznie zmniejsza się zapotrzebowanie na pracowników z zagranicy

W ostatnich latach Pomorskie było jednym z województw o najwyższym wskaźniku zatrudnienia cudzoziemców. Pomorscy pracodawcy licznie korzystali z pracy pracowników z zagranicy, zaspokajając w ten sposób swoje najpilniejsze potrzeby kadrowe. Przypominamy, że w IV kwartale 2019 roku w województwie pomorskim powiatowe urzędy pracy wpisały do ewidencji ok. 30 tys. oświadczeń pracodawców o powierzeniu wykonywania pracy obywatelom zza wschodniej granicy. W roku bieżącym od stycznia do kwietnia liczba oświadczeń wynosiła 33,8 tys. i spadła o 11,8 tys. (o 25,9%) w porównaniu do tego samego okresu 2019 r. Trend ten wskazuje, że redukcje etatów i ograniczenia w zatrudnieniu, z którymi mamy do czynienia w wyniku obecnej sytuacji kryzysowej dotyczą w pierwszej kolejności cudzoziemców. Świadczy o tym ponad 3-krotny spadek zapotrzebowania na tych pracowników w kwietniu br. – urzędy pracy zarejestrowały jedynie 3,5 tys. oświadczeń, a rok temu w tym samym czasie ponad 11 tys.

 

Nowe wyzwania dla publicznych służb zatrudnienia

To, jak długo będzie utrzymywany obecny przestój gospodarczy, ma kluczowe znaczenie dla pomorskiego rynku pracy. Przedłużanie restrykcji i ograniczeń oraz związana z tym niepewność na pewno odbije się na pracodawcach i pracownikach.

- Coraz bardziej pewne jest to, że wszyscy uczestnicy rynku pracy będą musieli przygotować się na nową sytuację, z którą do tej pory nie mierzyli się. To spowoduje, że w obszarze polityki rynku pracy niewątpliwie będziemy musieli zastosować kompleksowe i wychodzące poza dotychczasowe schematy rozwiązania, m.in. takie, które w obliczu dzisiejszych niestandardowych okoliczności i ich skutków zapewnią równowagę strony popytowej oraz podażowej rynku pracy - mówi Katarzyna Żmudzińska, wicedyrektor WUP w Gdańsku. - Z tym oczywiście będą wiązały się nowe wyzwania dla publicznych służb zatrudnienia - dodaje.

Obecnie podstawowym zadaniem urzędów pracy jest sprawne transferowanie środków na ochronę miejsc pracy w ramach tzw. tarczy antykryzysowej. Zaplanowane w niej instrumenty wsparcia niestety nie są łatwe dla pracodawców i przedsiębiorców, którzy mają wiele problemów z prawidłowym przygotowaniem wniosków o przyznanie świadczeń, co m.in. wpływa na tempo i czas wdrażania tego wsparcia. Pracodawcy, podobnie jak i urzędy pracy, zgłaszają wiele wątpliwości związanych z interpretacją przepisów prawa regulującego pomoc antykryzysową. Pojawiają się liczne opinie pracodawców, że wsparcie jest wdrażane zbyt późno i pomoc nie jest wystarczająca, a w sytuacji istniejących ciągle ograniczeń w sferze działalności gospodarczej i społecznej, w najbliższym czasie należy spodziewać się znacznego wzrostu bezrobocia.

W tym kontekście powstają obawy, czy wdrażane, nie tylko przez urzędy pracy, wsparcie antykryzysowe powstrzyma zwolnienia pracowników i wzrost bezrobocia. Jeżeli te obawy się spełnią, to w ramach zadań publicznych służb zatrudnienia, kluczowe znaczenie będzie miała nie tylko rejestracja osób bezrobotnych i wypłata zasiłków, ale przede wszystkim działania „udrażniające” odpływ osób bezrobotnych do tych sektorów i branż gospodarki, które oferują wolne miejsca pracy. Stąd, oprócz wsparcia pracodawców, priorytetowe będą (zdefiniowane adekwatnie do potrzeb) usługi rynku pracy dedykowane osobom pozostającym bez zatrudnienia - np. pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe oraz szkolenia i staże. Jest to istotne tym bardziej, że na jesieni na rynek pracy wejdzie kolejny rocznik młodzieży. W obliczu obecnych wyzwań społecznych oraz ekonomicznych bardzo ważne jest, aby absolwenci nie musieli swojej kariery zawodowej zaczynać od bezrobocia.

Dzisiaj jeszcze nie wiemy, jak rozwinie się dalej sytuacja epidemiologiczna w kraju oraz jakie będą ostatecznie skutki gospodarcze pandemii  i ich wpływ na rynek pracy. Niemniej, coraz mocniej w obliczu zachodzących zjawisk i zmian, uwidacznia się potrzeba redefinicji obecnej polityki rynku pracy oraz jej decentralizacji, tak aby z jednej strony odpowiadała ona w pełni na potrzeby pracodawców, pracowników i osób pozostających poza rynkiem pracy, a z drugiej mogła być realizowana przez służby zatrudnienia skutecznie i adekwatnie do specyfiki uwarunkowań lokalnych. W tym miejscu warto podkreślić, że kluczowym warunkiem usprawnienia i zmodernizowania tej polityki jest nowelizacja kodeksu pracy, o której coraz częściej się mówi.

 

Zapraszamy do zapoznania się z Danymi szacunkowymi o rynku pracy w województwie pomorskim, kwiecień 2020 r. (PDF; 474 KB)

 

Oprac. Zespół redakcyjny PORP i Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku

---