Temat kobiet na rynku pracy aktualnie jest poruszany i szeroko komentowany na różnych płaszczyznach życia społecznego. To ważne zagadnienie z punktu widzenia bardzo wyraźnie zarysowującej się na rynku pracy luki zatrudnieniowej, podyktowanej zachodzącymi zmianami demograficznymi. Niepodważalnie to ogromne wyzwanie przed regionalnym rynkiem pracy. Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Wyższe wykształcenie, niższe stanowiska
Statystyki pokazują, że kobiety są lepiej wykształcone od mężczyzn. W Pomorskiem spośród osób, które otrzymały dyplom ukończenia szkoły wyższej 63% stanowiły kobiety.[1] To również większość procentowa wśród uczestników studiów podyplomowych w Polsce (aż 72% w odniesieniu do 28% mężczyzn) i odpowiednio na studiach doktoranckich - 55% kobiet przy wyniku 45% dla mężczyzn.[2] Tak wyraźna przewaga edukacyjna pań nie przekłada się jednak na płaszczyznę zawodową. Wciąż w wielu firmach najwyższe pozycje stanowiskowe zajmują mężczyźni.
Według badania firmy Hays Poland Kobiety na rynku pracy 2019 - 81% stanowisk w zarządzie oraz 54% na stanowiskach menadżerskich należy do panów. Interesującym przy tym wydaje się fakt, że środowisko współpracowników w danym zespole zdecydowanie przechyla się na stronę kobiet. To wynik 50% do 32% dla większości członków zespołu płci męskiej.
Transkrypcja danych do infografiki: Kobiety na tynku pracy (PDF; 466 KB)
Ścieżka kariery zawodowej – plan czy przypadek?
Warto zatem zastanowić się nad źródłem takiego stanu rzeczy. Gdzie szukać przyczyn? Badanie firmy Hays Poland pokazuje, że 42% ankietowanych kobiet nie ma planu rozwoju swojej ścieżki kariery zawodowej. W większości przypadków to suma wypadkowych danej sytuacji i okoliczności, jak również przekonanie, iż posiadane umiejętności nie są na tyle dobre, aby można było ubiegać się o wyższe stanowisko. Mężczyźni takich obaw nie mają. Są pewni siebie, zdeterminowani na sukces zawodowy, przekonani o posiadanych kompetencjach. 50% z nich planuje strategię swojej kariery zawodowej, przy jednoczesnym zadowoleniu z aktualnych dokonań na płaszczyźnie zawodowej.
Transkrypcja danych do infografiki: Plan rozwoju kariery (PDF; 553 KB)
W wielu przypadkach zmianie tej sytuacji nie sprzyja polityka i strategia firm, które zamykają drogę kobietom do stanowisk w swoich zarządach, obsadzając je głównie mężczyznami. Udział pań we władzach spółek to nadal znikomy procent. W województwie pomorskim w 2017 roku na stanowisku prezesa zasiadało tylko ok. 7% kobiet, w radach nadzorczych 13,5% (według raportu „Kobiety na pomorskim rynku pracy – wybrane aspekty” opracowanie Stowarzyszenia WAGA).
Na podstawie badania Hays Poland 2019
Transkrypcja danych do wykresu: Postrzeganie sukcesu zawodowego (PDF; 556 KB)
Konsekwencją tego procesu jest m.in. niższe wynagrodzenie w przypadku kobiet, nawet na równorzędnych stanowiskach. Według danych GUS w województwie pomorskim panie zarabiają mniej od panów o 15,5%, tj. ok. 700 pln. Z drugiej strony aż 77% kobiet deklaruje, że kobieta powinna być niezależna finansowo (z badania Ringier Axel Springer Polska i IQS w ramach inicjatywy Women Power/badanie segmentacyjne polskich kobiet w 2018 roku).
Rodzina albo praca: czy wciąż trzeba wybierać?
Pozycja zawodowa kobiet i mężczyzn w Polsce na rynku pracy nie jest równa. W społeczeństwie wciąż dominuje tradycyjny schemat modelu rodziny oraz stereotypowy podział ról. Najczęściej wraz z rozpoczęciem kariery zawodowej kobiety zakładają rodziny. Generuje to dodatkowe zobowiązania w stosunku do podopiecznych, co przekłada się na dzielenie dobowego wymiaru godzin pomiędzy pracę zawodową a życie prywatne. Mężczyźni, z uwagi na mniejsze zaangażowanie w sprawy rodzinne i wychowanie dzieci, mogą poświęcić na pracę zawodową zdecydowanie większą liczbę godzin (tylko w odniesieniu do aspektu ilościowego wykonywanej pracy). Często też kobiety, z uwagi na obowiązki rodzinne, wybierają branże, które nie oferują im możliwości rozwoju zawodowego. To także aspekt macierzyństwa, który powoduje mniejszą aktywność zawodową w pewnym okresie życia, jak również bariery po jego zakończeniu i trudności z powrotem na rynek pracy.
W społeczeństwie nadal obecny jest stereotyp, że kobieta przedsiębiorcza to karierowiczka przedkładająca pracę zawodową nad rodzinę. Obecność kobiet w życiu społecznym i ekonomicznym wymaga wsparcia systemowego. To przede wszystkim edukacja społeczna oraz uświadamianie kobietom tkwiącego w nich potencjału. Należałoby publicznie promować osiągnięcia pań znanych w sferze medialnej dla wzmocnienia poczucia wartości oraz możliwości zawodowych innych kobiet. To także rozwiązania społeczne ułatwiające kobietom łączenie dwóch płaszczyzn: zawodowej i prywatnej, począwszy od większej ilości żłobków z dostosowanymi godzinami ich pracy do wymogów pracy zawodowej, przez nacisk na rozbudowę węzłów komunikacyjnych, głównie na peryferiach miast i terenach wiejskich, po zmiany w prawie pracy i szeroki dostęp do poradnictwa zawodowo-edukacyjnego (wsparcie i motywacja na ścieżce kariery - kursy, szkolenia, briefingi, pomoc mentora). Ważne jest również przy tym także wsparcie kobiet przez członków rodziny w wykonywaniu prac domowych w celu przełamania stereotypowego podejścia do podziału ról w społeczeństwie. Należy dążyć do stworzenia takich warunków w płaszczyźnie sektora publicznego, aby kobiety nie miały poczucia, że ich praca zawodowa odbywa się ze stratą dla rodziny i życia domowego.
- Nieodpłatna praca kobiet (średnia liczba godzin tygodniowo) - na podstawie badania "Ukryty potencjał polskiej gospodarki. Kobiety nieaktywne zawodowo", Deloitte i Coca-Cola, 2018:
- 23 godz. poświęcone na pracę w gospodarstwie domowym
- 42 godz. poświęcone na opiekę nad członkami rodziny,
- 26 godz. poświęconych na działania/zajęcia poza domem.
Zestawiając dane badań przeprowadzonych w 2019 roku przez firmę Hays Poland z danymi za rok 2018, tendencja wzrastająca pozycji kobiet w przestrzeni zawodowej wyższego szczebla jest wyraźnie widoczna. To pozytywny impuls do zmiany w społecznym odbiorze roli kobiety we współczesnym świecie kariery. W I kwartale bieżącego roku Gdańska Fundacja Kształcenia Menedżerów przeprowadziła w Pomorskiem badanie „Równość praw kobiet i mężczyzn”. Dane jednoznacznie potwierdzają, że w obszarze życia publicznego nastąpił zalążek zmian. Należy jednak poczynić kroki milowe, aby były tego wymierne efekty.
Zapraszamy do zapoznania się z prezentacją Równość praw kobiet i mężczyzn - region pomorski (PDF; 550 KB) p. Jolanty Szydłowskiej, Prezes Zarządu Pomorskiego Związku Pracodawców LEWIATAN, przedstawiającą wyniki badania przeprowadzonego przez Gdańską Fundację Kształcenia Menadżerów.
Oprac.: Barbara Zabłocka – Zespół redakcyjny PORP, Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku
[1] Według danych GUS za rok akademicki 2016/2017
[2] Według danych GUS za rok akademicki 2017/2018