Przejdź do zawartości

Portal Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy

porp.pl

Już dziś przygotuj się na rynek pracy jutra – kompetencje jako klucz do sukcesu

Drukuj
Strona główna - Aktualności - Artykuł
Data aktualizacji: piątek, 12 listopada 2021

Już dziś przygotuj się na rynek pracy jutra – kompetencje jako klucz do sukcesu

 

Starzejące się społeczeństwo, nowe technologie rewolucjonizujące życie na wielu poziomach, zmiany klimatyczne czy globalizacja – to wszystko ma bezpośredni wpływ na sytuację w przyszłości, także na rynku pracy. Eksperci już teraz mówią, że trudno przewidzieć, jak będzie on wyglądał za pięć, dziesięć, piętnaście lat. Są jednak zdania, że już teraz można wyróżnić zdolności, które pozwolą swobodnie poruszać się na rynku pracy. Mowa o tzw. kompetencjach przyszłości.

 

Rynek pracodawcy czy rynek pracownika?

Obniżanie wynagrodzeń i wymiaru czasu pracy w firmach walczących z kryzysem, zwalnianie pracowników i widmo upadku firm z różnych sektorów gospodarki spowodowało, że powszechna stała się obawa o zachowanie miejsc pracy. Mówi się o tym, że obecnie to pracodawca jest stroną dyktującą warunki na rynku pracy, a od kandydatów wymaga się obniżenia wymagań finansowych przy jednoczesnym posiadaniu wysokich kompetencji. Takie postawienie sprawy wydaje się zbyt uproszczone. Firmy w obliczu kryzysu, zwalniając część kadry, pozostawiły w swoich szeregach najlepiej rokujących pracowników, którzy walcząc o przetrwanie i rozwój przedsiębiorstwa, umacniają też swoją pozycję. Ich szanse na sukces w negocjacjach o lepsze warunki będą znacznie większe niż osób, które straciły pracę i będą chciały szybko znaleźć nowe zajęcie. Najlepsi pracownicy nadal mogą liczyć na awans – czy można uogólniać zatem, że skończył się rynek pracownika? Mamy do czynienia z sytuacją, w której bez pracy znajdują się osoby z niskimi kompetencjami, ale też wysokiej klasy specjaliści, którzy utracili pracę na skutek zamknięcia firmy/oddziału.

Pandemia koronawirusa dobitnie pokazała, że współczesny świat jest nieprzewidywalny. Dobra sytuacja na rynku pracy uległa radykalnemu pogorszeniu w bardzo krótkim czasie. Nie wiadomo, jak długo będziemy odczuwać skutki tego kryzysu i z niego wychodzić, a już słyszymy, że trzeba liczyć się z podobnymi sytuacjami w przyszłości. Warto zadać więc sobie pytanie – co może zrobić pracownik, by zabezpieczyć swoją pozycję w niepewnych czasach? Odpowiedź jest prosta – rozwijać swoje kompetencje. Dbałość o ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych będzie stanowić kartę przetargową w rozmowach o podwyżkę, awans czy w ogóle o zachowanie swojego miejsca pracy. A gdy dojdzie do jego utraty, osoba z wysokimi kompetencjami łatwiej i szybciej znajdzie kolejną posadę. Można więc pokusić się o stwierdzenie, że mamy rynek kompetencji, na którym najlepiej poradzą sobie osoby wysoko wykwalifikowane, skłonne do ciągłego rozwoju swoich umiejętności.

 

Megatrendy warunkujące zmiany na rynku pracy

Eksperci zajmujący się zagadnieniem systemu rozwoju kompetencji w Polsce uznali, że „świat jest poddany transformacji ku nieznanemu”. To jedna z głównych tez raportu „Poza Horyzont. Kurs na edukację. Przyszłość systemu rozwoju kompetencji w Polsce” (Fundacja GAP, MSAP Kraków 2020), który został przygotowany przez zespół ekspertów. Według nich tak określony świat cechuje niepewność, złożoność i niejednoznaczność. W takich okolicznościach trudno przewidywać, jaka będzie sytuacja na rynku pracy za pięć, dziesięć lat i później. Pracownicy, którzy chcą przygotować się na tę niepewną przyszłość, powinni być świadomi tzw. globalnych megatrendów – fundamentalnych tendencji, które już zmieniają kulturę, społeczeństwo, gospodarkę oraz politykę i nadal będą je przekształcać. Do ważniejszych zjawisk identyfikowanych jako megatrendy należą: technologia (m.in. automatyzacja i cyfryzacja pracy, chmura obliczeniowa, nowe formy i style komunikowania się, mobilność), starzenie się społeczeństwa, wydłużający się czas życia, idea całożyciowego uczenia się, zmiany pokoleniowe w środowisku pracy, bliskie wyczerpania zasoby Ziemi i jej zanieczyszczenie, zmiany klimatyczne, cyberprzestępczość czy globalizacja.

Warto również podkreślić, że żyjemy w dobie czwartej rewolucji przemysłowej (Przemysł 4.0), u której podstaw leży dynamiczny rozwój technologiczny. Wszechobecność technologii to codzienność współczesnego człowieka, wpływa ona na formę i charakter jego pracy. Wraz z postępującą automatyzacją i rozwojem sztucznej inteligencji (czyli AI), część zawodów zniknie z rynku pracy. Zastąpią je nowe profesje, wymagające nowych kompetencji. Można przypuszczać, że będą to m.in. profesje związane z analizą danych, transformacją cyfrową, automatyzacją, sztuczną inteligencją, a także środowiskiem internetowym. W branżach objętych zmianami technologicznym będzie duże zapotrzebowanie na kreatywne kadry, „talenty” posiadające umiejętności obsługi nowoczesnych procesów badawczych, produkcyjnych czy usługowych, natomiast rutynowe czynności będą wykonywały maszyny.

 

Kompetencje przyszłości

Przed wytypowaniem kompetencji uznawanych za kluczowe w przyszłości, warto uściślić, co dokładnie oznacza pojęcie kompetencje. Najprościej można je określić jako połączenie zdobytej wiedzy, umiejętności i postaw. Wiedza stanowi fundament, w oparciu o który rozwijamy umiejętności. Postawy – to chęć i gotowość do działania. Chętniej i skuteczniej działamy, jeśli nasze zadania są zgodne z wyznawanymi przez nas wartościami oraz jeśli posiadamy cechy charakteru przydatne do pracy w danym zawodzie. Najczęściej wyodrębnia się kompetencje twarde, na które składa się realna, merytoryczna wiedza potwierdzona wykształceniem oraz kompetencje miękkie, czyli społeczne.

W obliczu ciągłych zmian trudno przewidzieć, jakie zawody będą funkcjonowały na rynku pracy przyszłości. Mimo to eksperci zastanawiają się, które kompetencje będą najistotniejsze za kilka, kilkanaście lat. Przewidują oni, że w związku z dynamicznym rozwojem technologii, postępującą automatyzacją i robotyzacją, istotne będą w ciągu najbliższych lat umiejętności z obszaru nauk ścisłych STEM (science, technology, engineering, maths) oraz szeroko rozumiane umiejętności cyfrowe (sprawne i skuteczne wykorzystywanie Internetu i komputerów, poprzez wyszukiwanie informacji, tworzenie treści, obsługę urządzeń i rozwiązywanie problemów).

Coraz więcej naukowców, a także pracodawców jest zdania, że kluczowe będą kompetencje miękkie, takie, jak np. zdolność aktywnego uczenia się, kreatywność, umiejętność dzielenia się wiedzą, umiejętność współpracy, umiejętność komunikacji czy adaptowania się do zmian. Przewiduje się, że nie zostaną one objęte automatyzacją albo przynajmniej nie nastąpi to szybko. Mówi się nawet, że to one będą najistotniejsze dla pracowników przyszłości, ponieważ odróżnią ich od maszyn i sztucznej inteligencji.

Światowe Forum Ekonomiczne (World Economic Forum) – na podstawie rozmów z menadżerami zajmującymi się HR-em – cyklicznie prognozuje, jakich umiejętności pracodawcy będą poszukiwać w najbliższej przyszłości. Do najważniejszych kompetencji według tego rankingu zaliczyć można:

  • kompleksowe rozwiązywanie problemów – rozwinięte zdolności wykorzystywane do rozwiązywania nieoczywistych problemów w złożonych, rzeczywistych kontekstach; analiza wielu danych i informacji, podejmowanie decyzji, wdrażanie rozwiązań, które umożliwią wyjście z kryzysu;

  • krytyczne myślenie – wykorzystanie logiki i rozumowania do zidentyfikowania mocnych i słabych stron, alternatywnych rozwiązań, wniosków lub podejść do problemów;

  • kreatywność – używanie twórczego, niestandardowego myślenia, powiązanie różnych elementów, poszukiwanie nowych koncepcji i rozwiązań, które prowadzą do innowacyjnych pomysłów;

  • zarządzanie ludźmi – motywowanie, rozwijanie i kierowanie ludźmi podczas pracy, identyfikowanie najlepszych osób do wykonywania konkretnych zadań;

  • współpracę z innymi – dostosowywanie swoich decyzji i zachowań w odniesieniu do działań innych; umiejętność pracy z innymi, elastyczność, odwaga w prezentowaniu swoich pomysłów, propozycji oraz otwartość na zdanie współpracowników;

  • inteligencję emocjonalną – umiejętność rozpoznawania emocji własnych i innych ludzi, zarządzania nimi i wykorzystywania w procesie dokonywania oceny i podejmowania decyzji; umiejętność radzenia sobie w sytuacji stresu, napięcia związanego z wykonywaniem zadania, która pomaga zrozumieć drugiego człowieka oraz własne emocje;

  • wnioskowanie i podejmowanie decyzji – umiejętność wywodzenia konkluzji z dostępnych danych i informacji; dokonywanie wyboru spośród alternatyw, selekcja i odrzucanie dostępnych możliwości;

  • zorientowanie na usługi – inaczej ujmując – zorientowanie na klienta, skupianie się na tym, by pomóc innym – klientom, ale także współpracownikom;  znajomość i rozumienie potrzeb klientów, odpowiadanie na ich oczekiwania;

  • negocjacje – bezkonfliktowe rozwiązywanie problemów, łączenie ludzi i godzenie różnic, zdolność przekonywania ludzi do zmiany nastawienia lub zachowania;

  • elastyczność poznawczą (crossowanie umiejętności) – łączenie i wykorzystanie wiedzy z wielu dziedzin i branż, z wykorzystaniem zdobytego doświadczenia;

Inne kompetencje, które warto rozwijać, by dobrze sobie radzić w przyszłości na rynku pracy to z pewnością przejmowanie odpowiedzialności za powierzone zadania i ich efekt końcowy (świadomość swoich obowiązków, budowanie własnej samodzielności); poruszanie się w social mediach (tworzenie odpowiednio angażującego kontentu, budowanie swojej unikalnej marki), praca w wirtualnych zespołach (realizacją projektów ze współpracownikami z różnych miast, krajów, kontynentów za pośrednictwem nowych technologii); zdolność do pracy w wielokulturowych, globalnych środowiskach (rozumienie innych narodowości, grup społecznych i pokoleniowych oraz umiejętność skutecznego poruszania się w różnych kontekstach kulturowych), praca w szumie informacyjnym (zdolność do selekcji, rozróżniania i filtrowania informacji, wybieranie tego, co rzeczywiście ważne), umiejętność opanowania lęków i niepewności (zdolność podejmowania działań, dotyczących formowania kariery w kontekście niepewności i trudnej do przewidzenia przyszłości; realizacja przedsięwzięć, które są nieustannie narażone na ryzyko porażki, a ich końcowe efekty nie są łatwe do przewidzenia).

 

Różne możliwości zdobywania i rozwoju kompetencji

Niektórzy eksperci są zdania, że nie można określić kompetencji przyszłości, bo jest ona zbyt nieprzewidywalna i niepewna. Wyjątkiem jest podstawowa, według nich, zdolność– umiejętność nabywania nowych kompetencji, które okażą się niezbędne w przyszłości. U jej podstaw leży zdolność do uczenia się, zapoczątkowana w młodym wieku, która powinna trwać przez całe życie (kształcenie ustawiczne – proces całożyciowego odnawiania, rozwijania i doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych). W dobie dynamicznych zmian, zachodzących we wszystkich dziedzinach życia, konieczne jest nieustanne aktualizowanie wiedzy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz zbieranie nowych doświadczeń. Można wyróżnić trzy drogi do nabywania, a także doskonalenia kompetencji: edukację formalną, czyli uczenie się w instytucjach szkolnych oraz akademickich, edukację pozaformalną tj. uczenie się na różnego typu i poziomu kursach, szkoleniach, warsztatach oraz edukację nieformalną – uczenie się podczas pracy zawodowej i relacji z innymi ludźmi. 

W nieprzewidywalnym świecie jedno jest pewne – kompetencje są kluczem do sukcesu na rynku pracy. Warto zdobywać je i rozwijać przez cały czas trwania kariery zawodowej, wszelkimi dostępnymi sposobami.

Na drodze do uświadomienia sobie swoich kompetencji warto poszukać przewodnika, którym może być doradca zawodowy. Pomoże on dokonać analizy posiadanych talentów, mocnych stron oraz przedstawi możliwości dalszego rozwoju i zdobywania kolejnych doświadczeń.

 

Bibliografia:

 

Autorka: Dorota Botkowska, oprac. red. Marta Wiloch, Zespół redakcyjny PORP, WUP w Gdańsku

Ten serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Użytkownik ma możliwość samodzielnej zmiany ustawień dotyczących cookies w swojej przeglądarce internetowej. Przeczytaj naszą Politykę Prywatności. Jeżeli nie wyrażasz zgody - zmień ustawienia swojej przeglądarki.

Jeżeli wyrażasz zgodę na zapisywanie informacji zawartej w cookies kliknij w przycisk AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU.