Tegoroczne egzaminy kończące ósmą klasę szkoły podstawowej przypadają w dniach 25-27 maja. Jednak decyzje o wyborze kolejnej szkoły rozważane są, a często także zapadają, dużo wcześniej. W takiej sytuacji wyniki egzaminów jedynie zawężają obraną ścieżkę dalszego kształcenia. Jak więc przygotować się na podjęcie tej ważnej decyzji?

 

 

 

Trzy ścieżki kształcenia ponadpodstawowego

Osoby, które kończą ośmioletnią szkołę podstawową, muszą wybrać dalszą ścieżkę kształcenia. Możliwości są trzy, a każda z nich inna:

• Pierwsza to wybór 4-letniego liceum ogólnokształcącego. Poza przedmiotami ogólnymi, uczennice i uczniowie liceum realizują także od dwóch do czterech przedmiotów rozszerzonych, by przygotować się do ich zdawania na tym poziomie na egzaminie maturalnym. Ukończenie liceum wiąże się z przystąpieniem do egzaminu maturalnego, którego pozytywny wynik pozwala kontynuować naukę w szkole policealnej lub szkole wyższej. Od wyników matury zależy, czy uda się dostać na wymarzone studia, dlatego bardzo ważne, by wybierając w liceum przedmioty rozszerzone, brać pod uwagę to, co chcemy dalej robić – czego się uczyć i gdzie pracować.

• Druga opcja to 5-letnie technikum, w którym nauka kończy się dwoma egzaminami. Pierwszy to, tak jak w przypadku liceum, egzamin maturalny. Drugi to egzamin zawodowy, po zdaniu którego otrzymuje się dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Absolwenci i absolwentki technikum mogą kontynuować kształcenie w szkołach policealnych oraz wyższych lub podjąć pracę w wyuczonym zawodzie.

• Trzecia ścieżka to 3-letnia szkoła branżowa I stopnia, której ukończenie pozwala kontynuować kształcenie w 2-letniej szkole branżowej II stopnia. Kształcenie w szkole branżowej I stopnia obejmuje przedmioty ogólne oraz zawodowe – teoretyczne i praktyczne. Po zdaniu egzaminu z jednej kwalifikacji absolwenci i absolwentki uzyskują dyplom zawodowy oraz wykształcenie zasadnicze branżowe i mogą kontynuować naukę w szkole branżowej II stopnia lub w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych. Ukończenie szkoły branżowej II stopnia daje wykształcenie średnie branżowe oraz możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego.

 

Jakie szkoły najczęściej wybierają młodzi z Pomorza?

Młodzi Pomorzanie i Pomorzanki kończący szkołę podstawową najczęściej kontynuują kształcenie w liceach ogólnokształcących – w 2019 roku ukończyło je 48,6% uczniów. Warto jednak zauważyć, że w ujęciu ogólnym to szkoły dające uprawnienia do wykonywania zawodu, a więc zasadnicze szkoły zawodowe (ZSZ, a obecnie szkoły branżowe) i technika przyciągają najwięcej, bo ponad 50% uczniów. Umiarkowaną popularnością cieszą się technika – kończy je prawie 36% uczennic i uczniów, zaś najmniejszą szkoły zawodowe, których absolwenci i absolwentki stanowią niecałe 16% wszystkich absolwentów. Szczegółowe dane na ten temat przedstawia poniższy wykres.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, Bank Danych Lokalnych.

Zapoznaj się z transkrypcją danych do wykresu Udział absolwentek i absolwentów poszczególnych szkół w ogólnej liczbie absolwentów szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych (województwo pomorskie) PDF; 536 KB

 

Młodzi mężczyźni częściej wybierają szkoły branżowe I stopnia – w 2019 roku stanowili 67% osób uczęszczających do klas pierwszych szkół branżowych. Z kolei młode kobiety częściej kontynuują edukację w liceach ogólnokształcących – w tym samym roku reprezentowały 62% uczniów klas pierwszych w szkołach tego typu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, Bank Danych Lokalnych.

Zapoznaj się z transkrypcją danych do wykresów: Uczniowie 1 klas szkół branżowych I stopnia i liceów ogólnokształcących według płci – woj. pomorskie 2019 r. (PDF; 548 KB)

 

Obok wyboru typu szkoły, drugą najważniejszą sprawą jest – w przypadku technikum i szkoły branżowej – wybór odpowiedniego zawodu. Warto przyjrzeć się danym o kierunkach z największą liczbą uczennic i uczniów, ponieważ im więcej kandydatów, tym trudniej dostać się do upragnionej klasy.

 

Które zawody cieszą się w szkołach największą popularnością? 

W przypadku technikum najbardziej obleganym kierunkiem kształcenia jest technik informatyk – w bieżącym roku szkolnym realizuje go ponad 5,4 tys. czyli aż 14% uczennic i uczniów pomorskich techników. Na poniższym wykresie prezentujemy dziesięć kierunków, w których w bieżącym roku szkolnym w województwie pomorskim uczy się najwięcej osób.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SIO

Zapoznaj się z transkrypcją danych do wykresu: Kierunki kształcenia w technikum według liczby uczennic i uczniów w roku szkolnym 2020/21 - woj. pomorskie (PDF; 549 KB)

 

Jeśli chodzi o szkoły branżowe I stopnia, to najwięcej uczennic i uczniów kształci się jako mechanik pojazdów samochodowych, kucharz oraz sprzedawca. Poniżej zamieszczamy wykres prezentujący, jakie kierunki kształcenia w szkołach branżowych I stopnia w roku szkolnym 2020/21 najczęściej wybierali młodzi Pomorzanie i Pomorzanki.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SIO

Zapoznaj się z transkrypcją danych do wykresu Kierunki kształcenia w szkołach branżowych I stopnia według liczby uczennic i uczniów w roku szkolnym 2020/21 - woj. pomorskie (PDF; 548 KB)

 

 

Jakie są dalsze losy absolwentów najpopularniejszych kierunków?

Szkołę i kierunek kształcenia wybiera się po to, by jego ukończenie przyniosło sukces na rynku pracy. Decyzje najczęściej podejmowane są na podstawie popularności i prestiżu szkoły czy wyobrażenia przyszłej pracy w danym zawodzie, co jednak nie musi mieć wiele wspólnego z rzeczywistością. 

-Przed dokonaniem wyboru szkoły trzeba przeanalizować, do wykonywania jakich zawodów uczeń posiada predyspozycje, jakie obowiązki wiążą się z pracą w interesujących go zawodach, czy uczeń nie ma przeciwskazań zdrowotnych do ich wykonywania oraz czy jego temperament i cechy osobowości będą sprzyjały wykonywaniu danej pracy – mówi Dorota Botkowska z CIiPKZ w Gdańsku. Skarbnicą wiedzy może być strona Mapy Karier, na której można znaleźć szczegółowe opisy zawodów, kompetencji niezbędnych do wykonywania pracy, ścieżek kształcenia prowadzących do danego zawodu, obowiązków związanych z pracą, poziomu wynagrodzeń itp. Warto także sprawdzić, jakie są perspektywy zatrudnienia w danych zawodach – czy jest szansa, że w konkretnym zawodzie znajdzie się pracę – dodaje.

Statystyki pokazują, że popularność kierunku kształcenia nie zawsze oznacza pewną pracę w przyszłości. Co więcej; im większa liczba absolwentów jednego kierunku (o takich samych kompetencjach), tym więcej potrzeba wolnych miejsc pracy w tym zawodzie. Dla przykładu: w ciągu najbliższych pięciu lat w naszym województwie przybędzie około 5 tysięcy techników informatyków, a więc średnio co roku potrzeba około tysiąca miejsc pracy w tym zawodzie, by po skończeniu szkoły wszyscy absolwenci rozpoczęli pracę. Taka rzeczywistość wydaje się mało prawdopodobna.

Nie wszyscy znajdują pracę w wyuczonym zawodzie. Niektórzy kształcą się dalej i podnoszą kwalifikacje, inni podejmują pracę w zawodzie innym niż wyuczony bądź stają się osobami bezrobotnymi i poszukującymi pracy. O tym ostatnim przypadku mówią statystyki – najwięcej osób, które rejestrują się w urzędach pracy województwa pomorskiego w ciągu 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki, stanowią absolwenci zaprezentowanych wcześniej najpopularniejszych kierunków kształcenia. Należy jednak pamiętać, że sprawa nie jest prosta – fakt ten nie oznacza, że ukończenie popularnych kierunków oznacza brak pracy – to jedynie sygnał mówiący o możliwych trudnościach z jej znalezieniem. Brak pracy może wynikać z uwarunkowań danego powiatu, w którym zapotrzebowanie na pracowników w określonym zawodzie nie występuje bądź jest niewielkie. Nawet jeśli absolwenci obleganych kierunków doświadczą bezrobocia, mogą szybko powrócić do aktywności zawodowej, np. podejmując zatrudnienie w innym mieście, w innym zawodzie lub na innym stanowisku.

-Warto pamiętać o tym, że świat dynamicznie się zmienia – przeobrażeniom podlega także rynek pracy. Zapotrzebowanie na zawody, a przede wszystkim na kompetencje, będzie zatem w najbliższych latach się zmieniało. Co to oznacza dla dzisiejszej młodzieży? Konieczność zdobywania w przyszłości nowych umiejętności, nawet wielokrotnego przekwalifikowywania się w trakcie pracy zawodowej. Jeśli nawet obecny wybór dalszej drogi edukacyjnej okaże się nietrafiony, będą istniały możliwości rekonstruowania swojej kariery – opowiada Dorota Botkowska.

Oceniając swoje szanse znalezienia zatrudnienia w danym zawodzie, warto wziąć pod uwagę prognozy zapotrzebowania na pracowników w poszczególnych grupach zawodów, na podstawie badania Barometr Zawodów, realizowanego corocznie od 6 lat. Najnowsza prognoza zapotrzebowania na zawody określona dla 2021 roku dostępna jest na stronie barometrzawodow.pl.

Przykładowo rozważmy sytuację trzech zawodów: technik ekonomista, fryzjer oraz technik mechatronik.

	technik ekonomista	fryzjer	technik mechatronik
miejsce w województwie pod względem liczby uczniów	4 miejsce (w technikum)	4 miejsce (w szkołach branżowych I stopnia)	6 miejsce (w technikum)
sytuacja po ukończeniu szkoły	wiele osób, które uzyskują takie wykształcenie, w ciągu roku od ukończenia szkoły rejestruje się jako bezrobotni	wiele osób w ciągu roku od ukończenia szkoły rejestruje się jako bezrobotni	bardzo mało osób rejestruje się jako bezrobotny w ciągu roku od ukończenia szkoły
udział w ogóle osób bezrobotnych	wśród ogólnej liczby osób bezrobotnych w województwie, wiele z nich to technicy ekonomiści	wśród ogólnej liczby osób bezrobotnych w województwie, wiele z nich to fryzjerzy	bardzo mało osób bezrobotnych to technicy mechatroniki
prognoza zapotrzebowania w województwie	zawód w nadwyżce – liczba chętnych do pracy przewyższa liczbę wolnych miejsc pracy – nadwyżka poszukujących pracy prognozowana w 12 z 20 powiatów, tylko w jednym powiecie (sztumskim) występuje deficyt ekonomistów– poszukiwani są stażyści; w pozostałych powiatach prognozuje się równowagę popytu i podaży	zawód w deficycie – zbyt mała liczba kandydatów do pracy mogąca zaspokoić potrzeby zgłaszane przez pracodawców – brak osób do pracy dotyczy 13 z 20 powiatów; w pozostałych powiatach występuje równowaga popytu i podaży	zawód w równowadze – stabilizacja na rynku pracy –w 16 z 20 powiatów równowaga popytu i podaży, natomiast w zaledwie 4 powiatach brakuje kandydatów do pracy
przyczyny nadwyżki/ deficytu	- duża popularność kierunku kształcenia tzn. kształcenie ogólnodostępne (duża liczba absolwentów o tych samych kompetencjach), - brak doświadczenia zawodowego u kandydatów, pracodawcy poszukują kandydatów o szerszych kompetencjach,  - brak ofert pracy,	brak doświadczenia i umiejętności,  - wymóg stałego podnoszenia kwalifikacji, - złe wybory edukacyjne - wymagany dobry stan zdrowia - brak przeciwskazań zdrowotnych, - szara strefa – praca poza rynkiem pracy,	- deficyt w 4 powiatach wynika z braku osób posiadających doświadczenie, umiejętności, uprawnienia oraz kwalifikacje,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz pochodzących z badania Barometr Zawodów

Przykłady te pokazują, że popularność kierunku kształcenia nie musi gwarantować pracy w przyszłości. Wśród najpopularniejszych znajdziemy zarówno takie, w których w województwie występuje deficyt (m.in. sprzedawca, fryzjer, kucharz), równowaga (m.in. technik informatyk, technik logistyk, technik mechanik, cukiernik) i nadwyżka pracowników (m.in. technik ekonomista, technik hotelarstwa). 
Najistotniejsze są indywidualne predyspozycje każdego człowieka, ponieważ to właśnie bycie specjalistą w danej dziedzinie jest gwarancją sukcesu zawodowego.

 

W jaki sposób wybrać szkołę?

Wybór szkoły ponadpodstawowej bez wątpienia jest dla ludzi młodych trudny. Wiele możliwości kształcenia, różnorodność szkół i kierunków, chęć podtrzymania kontaktów z przyjaciółmi z klasy na pewno nie ułatwiają tego wyboru. Co może okazać się pomocne? Niezbędne jest poznanie siebie (zainteresowań, umiejętności i cech charakteru), ponieważ każdy jest dobry w czymś innym.

- Planowanie dalszej ścieżki edukacyjnej każdy młody człowiek powinien zacząć od zadania sobie kilku ważnych pytań: czy nauka sprawia mi przyjemność, czy chcę jeszcze wiele lat pogłębiać swoją wiedzę (w liceum i na studiach), czy może zależy mi na szybkim osiągnięciu samodzielności i zdobyciu konkretnego zawodu w krótkim czasie (szkoła branżowa /technikum)? Jakie przedmioty szkolne lubię, czego uczę się najłatwiej i w których obszarach osiągam najlepsze wyniki? Co mnie interesuje, co lubię robić w wolnym czasie? Jakie są moje umiejętności, co potrafię robić dobrze, za co jestem chwalony? Dobrze jest skonsultować te zagadnienia z rodzicem/opiekunem, który obserwuje ucznia w codziennych sytuacjach lub z doradcą zawodowym, psychologiem/pedagogiem szkolnym, wychowawcą bądź innym nauczycielem – mówi Dorota Botkowska. – Kolejne kwestie, które warto wziąć pod uwagę przy wyborze szkoły, to cechy charakteru, wartości oraz stan zdrowia młodego człowieka. Niestety są one często pomijane, co może powodować niezadowolenie z dokonanego wyboru, konieczność wprowadzania zmian na późniejszych etapach kształcenia – dodaje.

Warto także poznać zawody i możliwości, jakie daje ukończenie poszczególnych szkół, a także porozmawiać o swoich pomysłach z kimś dorosłym – nauczycielem, wychowawcą, doradcą zawodowym czy swoimi bliskimi – rodziną, znajomymi czy przyjaciółmi. Ich zdanie może okazać się pomocne.

Jak widać temat wyboru szkoły ponadpodstawowej to bardzo złożone zagadnienie. Ważne, by młody człowiek otrzymał w tym względzie wsparcie bliskich oraz wiedział, że może skorzystać z profesjonalnej pomocy doradców zawodowych bądź innych specjalistów. Warto także sprawdzić, jakie są perspektywy zatrudnienia w danych zawodach – czy jest szansa, że w konkretnym zawodzie znajdzie się pracę. Polecam skorzystanie z barometru zawodów – narzędzia, które przedstawia zapotrzebowanie pracodawców na poszczególne zawody.– puentuje Dorota Botkowska, doradczyni zawodowa Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Gdańsku.

Już dziś życzymy powodzenia na egzaminach i dostania się do wymarzonej szkoły!

 

Autor: Mateusz Rutkowski, Pomorskie Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku