W marcu 2020 roku, w związku z zaostrzeniami związanymi ze stanem zagrożenia epidemiologicznego tysiące pracowników i pracowniczek przeniosło swoje biura do domów. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego procent osób pracujących w Polsce w sposób zdalny wynosił 11% na koniec marca 2020, 10,2% na koniec czerwca i 5,8% koniec września 2020. W województwie pomorskim, na koniec III kwartału 2020 r., odsetek pracujących zdalnie był na tym samym poziomie co w kraju, tj. 5,8%.
Pracuję z domu – czyli z którego pomieszczenia?
Już kilka pierwszych dni „zamknięcia w domu” uświadomiło do jakich problemów i ograniczeń w życiu rodzinnym może to prowadzić. Jak pokazały badania przeprowadzone na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku w październiku i listopadzie 2020 roku, analizujące również warunki pracy w domu, blisko połowa badanych pracujących zdalnie ma do dyspozycji osobny pokój. Jedna trzecia wykonuje obowiązki zawodowe w części wspólnej, takiej jak kuchnia czy salon.67% pracujących zdalnie może zamknąć drzwi w pomieszczeniu, w którym pracuje. W przypadku badanych, nie bez znaczenia jest fakt, że w momencie realizacji badania, pracę zdalną w większości wykonywało co najmniej dwóch domowników (83%). Często pracującym zdalnie towarzyszą również dzieci uczące się w tym trybie.
Przyglądając się organizacji samego miejsca pracy, zauważamy, że tylko 57% ma biurko lub stół przeznaczone wyłącznie do pracy, a 29% korzysta ze stołu służącego też do innych celów.
Tym samym niewiele osób (39%), które nagle znalazły się w sytuacji pracy z domu, mogły urządzić sobie komfortowe miejsce, tzn. niezależne, zamykane biuro, z biurkiem i dostępne tylko dla niej/dla niego. Posiadający gabinet czy choćby niewielkie biuro zdają się je teraz bardziej doceniać.
Wykres 1. Domownicy osób pracujących w domu
Zapoznaj się z transkrypcją danych do wykresu 1: domownicy osób pracujących w domu
22% respondentów pracuje w różnych miejscach swojego lokum. Osoby te opisując swoje miejsce pracy, wskazują niemal wszystkie domowe pomieszczenia. Dla części z nich przestrzenią do pracy tymczasowo zaadaptowaną na biuro, jest sypialnia, ze wstawionym krzesłem i niewielkim biurkiem. Nierzadko funkcję tę pełni samo łóżko/kanapa. Alternatywą biura w wielu domach staje się przestrzeń wspólna – kuchnia bądź jadalnia, których decydującym walorem jest zazwyczaj stół, służący za biurko lub po prostu blat kuchenny. Latem jako przestrzeń o pracy wykorzystywane są niekiedy balkon lub taras, ale przy mniej sprzyjającej aurze za oknem za azyl i miejsce ciszy służy nawet łazienka.
Przestrzeń na tzw. home office jest często zmieniana, co wynika zarówno z obecności innych domowników, sposobu na znalezienie najwygodniejszej przestrzeni metodą prób i błędów, jak i chęci „odzyskania” własnej przestrzeni domowej. Osoby pracujące z domu notorycznie wykonują pracę polegającą na przekonywaniu innych domowników, że fakt, iż fizycznie pozostają w domu i są w zasięgu wzroku lub głosu, nie oznacza, że są dostępni, co rodzi szereg konfliktów. Jest to szczególnie problematyczne w przypadku pracy wymagającej długich okresów skupienia, co zwłaszcza dotyczy pracy kreatywnej czy pracy z liczbami.
Jak pandemia wpłynie na osoby decydujące się na zawód lub pracodawcę uwzględniającego rozwiązania zdalne i hybrydowe?
Osoby decydujące się na pracę zdalną będą projektować sobie mieszkania z uwzględnieniem opcji pokoju przeznaczonego na pracę i naukę. Konsekwencje konieczności wykonywania wszelkich funkcji życiowych w zamkniętej przestrzeni domu, pamiętania o okresach umożliwiających wyjazdy, wyjścia do barów i restauracji, uprawianie sportów, wpłyną na konieczność bardziej świadomego zarządzania zdrowiem i odpoczynkiem. Prawdopodobnie odegrają też rolę w naszych wyborach życiowych dotyczących relacji intymnych, rozwoju osobistego i zmian miejsca zamieszkania.
Wykres 2. Miejsca wykonywania pracy zdalnej w domu
Zapoznaj się z transkrypcją danych do wykresu 2: miejsca wykonywania pracy zdalnej w domu
Wypowiedzi badanych opisujących swoje miejsca pracy:
„Ja przyznam się, że mam mieszane uczucia co do mojego miejsca pracy, ponieważ wychowuję czteroletnią córkę i mam mieszkanie dwupokojowe. Więc jedno pomieszczenie to jest sypialnia, drugie pomieszczenie to jest pokój córki. (…) Na początku to troszeczkę wydawało się prostsze, że tego czasu więcej jest dla siebie, że o tej szesnastej kończę pracę i ten czas jest już dla mnie. Natomiast im dłużej, tym więcej frustracji.
Ja też takiego miejsca pracy nie miałam, czyli nie miałam u siebie w sypialni ani biurka, ani też miejsca, które mogłabym na to wykorzystywać. Więc najpierw pracowałam, kolokwialnie mówiąc, z łóżka. Później na to miejsce pracy przygotowałam sobie kuchnię, czyli rozstawiłam przy stole kuchennym krzesło i też sprzęt komputerowy.[...]
Dlatego zmieniłam to miejsce na kuchnię, żeby ta sypialnia jednak była takim też miejscem do odpoczynku. Bo w trakcie pracy z domu to ja nawet już nie odpoczywałam, bo mi się już to kojarzyło cały czas z pracą. Także to miejsce, ta sypialnia nie była już dla mnie, taką moją oazą spokoju jak była wcześniej” [K, 18-26 l. project manager w korporacji]
„Czasem to ja miałam pracę w sypialni, czasem mąż miał pracę w sypialni. Czasem to była kuchnia, właściwie stół łączący kuchnię z salonem” [K, 27-40 l., pracownik biura podróży]
„Nie miałam u siebie w sypialni ani biurka, ani takiego miejsca pracy, które mogłabym na to wykorzystywać. Więc pracowałam z łóżka” [K, 18-26 l. project manager w korporacji]
„Też się po prostu przechodziło z sypialni do łazienki, żeby inni nie przeszkadzali” [M, 27-40 l., przedstawiciel handlowy]
O Autorce:
dr Magdalena Żadkowska, socjolożka, badaczka relacji kobiet i mężczyzn w rodzinie, na migracji i na rynku pracy. Ekspertka w zakresie pracy zdalnej, godzenia życia zawodowego z rodzinnym i relacji międzykulturowych. Współautorka książki „Tu się pracuje! Socjologiczne studium pracy zawodowej prowadzonej w domu na zasadach telepracy”, będącej wynikiem badań przeprowadzonych w 2017 r. oraz doradca merytoryczny w badaniu poświęconym pracy zdalnej w województwie pomorskim realizowanym przez WUP w Gdańsku w 2020 r. Pracuje w Zakładzie Socjologii Życia Codziennego UG.