Choć powstanie pierwszych jednostek straży samorządowej datuje się na 1991 rok, to pod szyldem straży gminnej (miejskiej) funkcjonują od 1998 r., kiedy w życie weszła Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 1763). Decyzja o jej utworzeniu wynikała m.in. z transformacyjnej decentralizacji, która miała zwiększyć wpływ obywateli na decyzje podejmowane na poziomie lokalnym.
Strażnicy i strażniczki miejscy (gminni) pełnią służebną rolę wobec społeczności lokalnej – do ich zadań należy reagowanie na każde naruszenie porządku publicznego[1]. Stąd też istotnym warunkiem rozwoju tej grupy służb mundurowych jest ich społeczne postrzeganie oraz budowa zaufania. W praktyce strażnicy i strażniczki miejskie są narażeni na wysoki poziom stresu związany z charakterem wykonywanej pracy oraz z kontaktów ze społecznością lokalną[2], które często rozpinają się pomiędzy byciem „lokalsem” (relacji bliskości), a funkcjonariuszem służby mundurowej (relacji oddalenia). Innym istotnym aspektem jest trudność zadań zawodowych – egzekwowania przestrzegania prawa od obywateli, którzy je przekraczają, co bez wątpienia może budzić w nich opór.
Straż Miejska w Gdańsku
W 2020 r. gdańscy strażnicy i strażniczki miejscy podjęli o 36% mniej interwencji niż rok wcześniej, co spowodowane było wykonywaniem zadań związanych z pandemią COVID-19 (m.in. kontrolowaniem nakazów, zakazów i obowiązków w zakresie zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2). Zmniejszyła się liczba wystawionych mandatów karnych, pouczeń oraz innych sposobów zakończenia czynności, a nieznacznie (o 68) wzrosła liczba złożonych wniosków do sądu o ukaranie. Dane w tym zakresie przedstawiono na poniższym wykresie.
Wykres 1. Działalność straży miejskiej w Gdańsku w latach 2019-2020
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Transkrypcja danych do Wykres 1. Działalność straży miejskiej w Gdańsku w latach 2019-2020 (PDF, 447 KB)
Szczegółowa analiza podejmowanych przez strażników i strażniczki miejskie działań za lata 2019-2021 pozwala wskazać te, które występowały najczęściej. Ponadto dostarcza wniosków, które z jednej strony wskazują na wzrost liczby działań we wskazanym okresie (2019 vs. 2021) zaś z drugiej, informują, że załamanie w 2020 r. było ściśle związane z pandemią wirusa SARS-CoV-2.
Wykres 2. Pozostałe wyniki działania Straży Miejskiej w Gdańsku w latach 2019-2021
Źródło: opracowanie własne na postawie Informacji dotyczącej ewidencji prowadzonej przez Straż Miejską oraz współpracy Straży z Policją w 2019, 2020, 2021 roku
Transkrypcja danych do Wykres 2. Pozostałe wyniki działania Straży Miejskiej w Gdańsku w latach 2019-2021 (PDF, 449 KB)
Zgodnie z prognozą zapotrzebowania na pracowników ujętą w Barometrze Zawodów w całym województwie pomorskim w 2022 r. w grupie zawodów „pracownicy służb mundurowych”, obejmującej m.in. strażnika gminnego/ miejskiego, wystąpi deficyt poszukujących pracy, a w Gdyni i Sopocie będzie to nawet znaczny deficyt. W grupie zawodów pracownicy służb mundurowych analizowaliśmy także sytuację zawodową osób pracujących w policji oraz w służbie więziennej.
[1] J. Bismor, J. Brodny (2018), Rola i znaczenie straży miejskiej w zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie, z. 117, s. 34.
[2] J. Mazur (2016), Rola straży miejskich i gminnych w systemie bezpieczeństwa państwa, Przegląd Naukowo-Metodyczny Edukacja dla bezpieczeństwa nr 3, s. 198-199.
Opracowanie: Mateusz Rutkowski, Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku