Problematyka obowiązków szkoły w przygotowaniu uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia jest dziś często podejmowana. Uczniowie powinni mieć możliwość wyboru szkoły, której oferta kształcenia odpowiada potrzebom rynku pracy, a ich decyzje związane z wyborem kierunku kształcenia powinny być przemyślane i uwzględniające zarówno własne predyspozycje, jak i potrzeby pracodawców. Ważne jest, aby na każdym etapie edukacyjnym szkoła nie tylko wyposażała ucznia w wiedzę ogólną, ale również przygotowywała do wyboru zawodu i kierunku dalszego kształcenia.

 

Wdrożone zmiany w edukacji obejmują nowe rozwiązania w systemie szkolnictwa mające na celu wzmocnienie roli doradztwa edukacyjno – zawodowego. Realizowane w szkołach doradztwo edukacyjno-zawodowe, organizowane w ramach wewnątrzszkolnych systemów doradztwa zawodowego, od roku 2017/2018 zostało dodatkowo wzmocnione zajęciami z zakresu doradztwa zawodowego określonymi w ramowych planach nauczania dla szkół publicznych. 

Zmiany te  mają na celu  zapewnienie uczniom i ich rodzicom większego wsparcia w procesie planowania ścieżki edukacyjnej i zawodowej. Wsparcie,  jakie otrzymają ma przybrać formę różnorodnych przedsięwzięć organizowanych w szkole  przez całą kadrę pedagogiczną, w tym doradców zawodowych oraz udział uczniów w grupowych zajęciach z zakresu doradztwa zawodowego zorganizowanych w formie obowiązkowych zajęć lekcyjnych. 

Świadomość wagi i roli doradztwa zawodowego jest również źródłem działań wspierających rozwój poradnictwa zawodowego w regionie, podejmowanych przez Samorząd Województwa Pomorskiego. Ważnym przedsięwzięciem realizowanym w województwie  jest inicjatywa pn. „Wdrożenie regionalnego systemu poradnictwa zawodowego”. Oczekiwanym efektem podejmowanych działań jest wdrożenie spójnego modelu poradnictwa na kolejnych etapach nauki i w okresie aktywności zawodowej, integracja środowiska doradców zawodowych, utworzenie regionalnego partnerstwa, skupiającego instytucje świadczące usługi tego rodzaju, promocja i upowszechnianie informacji o dostępie do usług poradnictwa zawodowego.

Ważną częścią inicjatywy jest realizowany w naszym województwie System wsparcia w obszarze doradztwa edukacyjno-zawodowego. Jego głównym celem jest wspieranie osób i instytucji związanych z doradztwem edukacyjno-zawodowym w regionie oraz promocja idei doradztwa. W ramach jego struktury w regionie powołano doradców-konsultantów powiatowych ds. doradztwa edukacyjno-zawodowego, konsultanta wojewódzkiego ds. doradztwa edukacyjno-zawodowego oraz tworzone są sieci współpracy i samokształcenia na terenie powiatów i przy Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku.

Dla właściwego określenia działań, możliwych do podjęcia, wspierających funkcjonowanie i rozwój sieci współpracy doradców zawodowych na terenie województwa pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku we współpracy z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Gdańsku zainicjowało i przeprowadziło badanie ankietowe, którego celem było pozyskanie informacji na temat warunków realizacji doradztwa edukacyjno-zawodowego w wybranych szkołach województwa pomorskiego.

Badanie pozwoliło m.in. zdiagnozować potencjał osobowy oraz merytoryczny osób realizujących doradztwo edukacyjno-zawodowe, zidentyfikować stosowane metody i narzędzia działań doradczych, określić warunki i sposób realizacji tej usługi oraz potrzeby i problemy z jakimi doradcy spotykają się w codziennej pracy. Badanie pozwoliło również wskazać czynniki, które mogłyby wpłynąć na poprawę realizacji zadań z zakresu doradztwa zawodowego w szkołach.

 

Czynniki sprzyjające realizacji dobrej jakości usług z zakresu doradztwa

Za jedną z mocnych stron systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego w badanych szkołach można uznać fakt, że szkoły w większości dysponują osobami, które posiadają kwalifikacje wymagane do świadczenia doradztwa zawodowego, tj. w większości badanych szkół jest co najmniej jedna osoba, która ma ukończone studia podyplomowe z zakresu doradztwa zawodowego. Warto jednak zwrócić uwagę, że są szkoły (około 20% badanych szkół), w których nie ma żadnych osób, które ukończyły studia z tego zakresu.
 

Wykres 1: Liczba osób w szkole, które mają ukończone studia podyplomowe z zakresu doradztwa zawodowego

Pobierz transkrypcję do wykresu 1: Liczba osób w szkole, które mają ukończone studia podyplomowe z zakresu doradztwa zawodowego (PDF; 537 KB)

Za zadowalające można uznać również doświadczenie osób realizujących doradztwo zawodowe. Więcej niż połowa osób realizujących doradztwo zawodowe w badanych szkołach pełni obowiązki doradcy zawodowego 2 lata i dłużej.

Wykres 2: Staż pracy osoby pełniącej obowiązki doradcy zawodowego

 

Pobierz transkrypcję do wykresu 2: staż pracy osoby pełniącej obowiązki doradcy zawodowego (PDF; 544 KB)

Wyniki przeprowadzonego badania wskazują, że obecnie szkoły dysponują dużą ilością różnorodnych materiałów z zakresu doradztwa oraz narzędzi pracy. Prawie wszyscy badani doradcy mają do swojej dyspozycji biblioteczkę z materiałami do pracy z uczniami wyposażoną m.in. w: ulotki, informatory, wzory dokumentów aplikacyjnych, testy i informacje o rynku pracy. Większość doradców zawodowych ma również dostęp do narzędzi umożliwiających pracę z uczniami nad poznawaniem ich umiejętności, zainteresowań i predyspozycji, tj. m.in.: scenariuszy zajęć, testów, kwestionariuszy, programów multimedialnych.

Ważnym pozytywnym działaniem w ramach doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkołach jest również szeroka współpraca z innymi szkołami i instytucjami oraz współpraca wewnątrz szkoły. Z odpowiedzi zarówno dyrektorów szkół i doradców zawodowych wynika, że szkoły widzą potrzebę współpracy z innymi instytucjami i dostrzegają jej pozytywny wpływ na realizację doradztwa zawodowego. Instytucjami, z którymi współpracuje najwięcej z badanych szkół są: poradnie psychologiczno–pedagogiczne, powiatowe urzędy pracy, pracodawcy oraz szkoły, w których uczniowie mogą kontynuować edukację.

Wśród czynników sprzyjających realizacji dobrej jakości usług z zakresu doradztwa możemy wskazać również m.in.:

• szeroki zakres merytoryczny działań doradców zawodowych,
• stosowanie różnorodnych metod i form pracy z uczniami,
• pozytywne postrzeganie doradztwa zawodowego przez dyrektorów i wysoka świadomość dotycząca roli doradztwa w szkole.

 

Jakie obszary wymagają poprawy?

Niewystarczająca ilość środków finansowych na realizację doradztwa zawodowego to jeden z głównych problemów zgłoszonych przez dyrektorów badanych szkół. Problem jest dostrzegany również przez doradców zawodowych, z których znacząca większość (71,9%) nie ma zagwarantowanego budżetu na realizację zadań z zakresu doradztwa.

Wykres 3: Budżet na realizację zadań z zakresu doradztwa

Pobierz transkrypcję do wykresu 3: budżet na realizację zadań z zakresu doradztwa (PDF; 545 KB)

 

Kolejnym ważnym problemem jest brak pomieszczenia umożliwiającego prowadzenie rozmów indywidualnych z uczniami. Aż 60,7% doradców zawodowych objętych badaniem nie dysponuje takim pomieszczeniem.

Wykres 4: Gabinet/ miejsce udzielania indywidualnych porad

Pobierz transkrypcję do wykresu 4: gabinet/ miejsce udzielania indywidualnych porad (PDF; 463 KB)

Kolejnym elementem, który warto poprawić jest opracowanie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego (WSDZ). Tylko 49,0% przedstawicieli badanych szkół wskazało, że w ich szkole jest opracowany i realizowany taki dokument. Jest on zazwyczaj ogólnodostępny dla nauczycieli, rodziców i uczniów, ale tylko 15,7% szkół udostępnia go na swojej stronie internetowej. Ponadto, jeśli chodzi o upowszechnianie informacji o doradztwie zawodowym i promocję swoich działań w tym zakresie poprzez internet, to jedynie ¼ szkół prowadzi zakładkę dotyczącą doradztwa zawodowego na swojej stronie internetowej.

Wykres 5: Zakładka dotycząca doradztwa edukacyjno-zawodowego na stronie internetowej

 

 

Pobierz transkrypcję do wykresu 5: zakładka dotycząca doradztwa edukacyjno-zawodowego na stronie internetowej (PDF; 541 KB)

Wyniki przeprowadzonego badania zwracają uwagę na to, że na jakość doradztwa zawodowego może wpływać to, że:

• większość osób zajmujących się doradztwem to nauczyciele (połowa z nich to pedagodzy), dla których doradztwo zawodowe to tylko jedno z zadań, które realizują w szkole,
• tylko 46,1% z badanych doradców zawodowych objętych badaniem ma wydzielone pensum na realizację zadań z zakresu doradztwa,
• współpraca z rodzicami nie jest mocną stroną doradztwa zawodowego realizowanego w badanych szkołach – tylko 31,5% doradców wskazuje, że ich współpraca z rodzicami jest częsta, a tylko nieco ponad 40% z nich organizuje i prowadzi spotkania edukacyjne dla rodziców z tego zakresu.

 Jedną z ważniejszych potrzeb zgłaszanych przez doradców zawodowych objętych badaniem jest potrzeba rozwijania kontaktów i wymiany doświadczeń pomiędzy doradcami zawodowymi.

 

Metodologia badania:

Badanie ankietowe zrealizowane zostało w okresie od kwietnia 2017 r. do października 2017 r. Wzięło w nim udział 89 doradców edukacyjno-zawodowych oraz 102 dyrektorów z wybranych szkół publicznych (podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych) z terenu województwa pomorskiego. Badanie zostało przeprowadzone w 14 powiatach.

 
Zapoznaj się z pełną wersją raportu!

Pełną wersję raportu można pobrać także tutaj (PDF; 1,7 MB).