Ciemne chmury zbierają się nad publiczną ochroną zdrowia. Po zakończeniu pandemii można spodziewać się exodusu lekarzy i pogłębienia niedoboru kadr w ochronie publicznej. Trzeba liczyć się z możliwością wyjazdu lekarzy za granicę, ale jeszcze bardziej prawdopodobny scenariusz, to zmiana miejsca zatrudnienia i migracja zawodowa ze szpitali publicznych do placówek prywatnych.
Dane wskazują, że w I kw. 2021 r. do okręgowych izb lekarskich zgłosiło się blisko 200 lekarzy z wnioskami o wydanie zaświadczenia niezbędnego do wykonywania pracy poza granicami kraju. Prof. Andrzej Matyja - Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej, podkreśla, że jest to rekord, nigdy wcześniej w historii nie było takiej liczby w ciągu kwartału. Samorządowcy ostrzegają, że sytuacja ta może oznaczać początek wyjazdów i lekarze, w obliczu pogarszających się warunków pracy i nierówności płacowych, zaczną poszukiwać zatrudnienia za granicą. Zdaniem związkowców równie groźne może być zjawisko zawodowej migracji ze szpitali publicznych do ośrodków prywatnych.
Jeśli chodzi o wystawienie zaświadczeń, o jakie wnioskują lekarze, to pozwalają one absolwentom studiów lekarskich w Polsce starać się formalnie o pracę w krajach UE. Bez wspomnianego zaświadczenia o postawie etycznej nie mają szans na uzyskanie zatrudnienia poza granicami kraju. Zaświadczenia nie są natomiast wymagane w przypadku osób wyjeżdżających za pracą w zawodzie do tzw. państw trzecich (np. USA, Emiraty Arabskie). Warto podkreślić, że już przed ogłoszeniem pandemii Polska plasowała się na 3. miejscu wśród krajów eksportujących kadry medyczne do krajów OECD. W ocenie Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy, zjawisko to może po zakończeniu pandemii jeszcze bardziej się nasilić.
Warto zaznaczyć, że samego ubiegania się o wydanie zaświadczenia nie należy utożsamiać automatycznie z utratą lekarza w zawodzie. Łukasz Jankowski - Prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie, podkreśla, że choć liczba wniosków o zaświadczenia może wydawać się znacząca, nie oddaje jednak realnej skali zjawiska. Zdarzają się bowiem przypadki pobrania zaświadczeń, ale nie skutkują one wyjazdem z kraju. Lekarze zmieniają swoje plany i podejmują decyzje o pozostaniu w Polsce, ale z drugiej strony trudno też ocenić skalę zjawiska przebranżawiania się lekarzy, zmian miejsc pracy albo przejścia do sektora prywatnego.
Eksperci zwracają uwagę, że nie bez znaczenia są przedstawione przez Ministerstwo Zdrowia propozycje dotyczące minimalnego wynagrodzenia lekarzy specjalistów pracujących w publicznych placówkach. Dzięki wypracowanemu w lutym 2018 r. porozumieniu między ministrem zdrowia a Porozumieniem Rezydentów, mogą oni liczyć na wynagrodzenie w kwocie 6750 zł brutto. Po zmianach zaproponowanych przez resort zdrowia będą zarabiać o 19 zł więcej, lecz problem tkwi w przeliczniku wynagrodzenia - o ile w 2018 r. pensja stanowiła 1,6 przeciętnego wynagrodzenia, to aktualnie stanowi zaledwie 1,3 owej kwoty. Eksperci zwracają również uwagę na znaczenie wypłacanych obecnie dodatków covidowych, które podniosły pensje co najmniej dwukrotnie.
Obawy o exodus kadr medycznych są jak najbardziej uzasadnione. Dr Jerzy Gryglewicz z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego podkreśla, że według map potrzeb zdrowotnych w ciągu najbliższych pięciu lat ubędzie znacząca liczba lekarzy. O ile przez najbliższe 6 lat liczba radiologów powinna zwiększyć się aż o 725, o tyle lekarzy chorób wewnętrznych, czyli najbardziej podstawowej specjalizacji, ma ubyć 2265. Podobne liczby dotyczą pozostałych specjalizacji potrzebnych do funkcjonowania najmniejszych szpitali powiatowych – chirurgii, pediatrii, położnictwa i ginekologii oraz pulmonologii.
Z ubiegłorocznego raportu Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie wynika, że po ustąpieniu pandemii 15% lekarzy planuje odejście z polskiego rynku pracy, w tym 9% zadeklarowało emigrację, a 6% zamierza odejść z zawodu. Jeśli zaś chodzi o pielęgniarki, to 10% z nich zamierza odejść z rynku pracy, w tym 3,8% uda się na emigrację, a 6,2% rozważa całkowite odejście z zawodu.
Więcej o problemach trapiących przedstawicieli zawodów medycznych przeczytasz tutaj oraz tutaj.