W 2020 roku aż 38 proc. Polaków będzie miało więcej niż 50 lat. Do 2050 roku jedna trzecia naszego społeczeństwa będzie powyżej 65 roku życia. Demografia pokazuje, jak zmieni się w niedalekiej przyszłości rynek pracy. Dojrzali pracownicy będą na nim stanowić znaczącą grupę.

Polska to obecnie najszybciej starzejący się kraj w Unii Europejskiej, współczynnik urodzeń jest niezadowalająco niski. Procentowo zwiększa się udział osób starszych w społeczeństwie i jest to tendencja wzrostowa. Województwo pomorskie nie jest jeszcze w tak trudnej sytuacji jak inne regiony Polski, ale również u nas udział ludności w wieku poprodukcyjnym (czyli kobiet w wieku powyżej 60 roku życia i mężczyzn powyżej 65 r.ż.) wzrósł na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. W roku 2005 grupa ta stanowiła 14% społeczeństwa, pięć lat później 15%, natomiast w 2017 roku już 19%. Trend ten będzie się utrzymywał w przyszłości. Wedle najnowszych prognoz Głównego Urzędu Statystycznego w 2050 roku udział tej grupy w ogólnej liczbie ludności Pomorskiego wzrośnie aż do 33% i powiększy się o ponad 320 tysięcy osób. Niestety, osoby młode, które wchodzą w okres aktywności zawodowej, nie są w stanie zrównoważyć tej tendencji, bowiem udział ludności w wieku przedprodukcyjnym będzie się zmniejszał.

 

Czy pomorscy pracodawcy coraz chętniej zatrudniają seniorów?

Jak wynika z danych OECD, w wielu krajach wysokorozwiniętych, w wieku tzw. senioralnym zatrudnianych jest ponad 50% osób, w Polsce natomiast o ponad 10% mniej. Badania przeprowadzone przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku w 2017 roku pokazują, że tylko co piąty przedsiębiorca z Pomorskiego zatrudnia osoby po pięćdziesiątce – najczęściej w sektorze przedsiębiorstw średniej wielkości; zatrudnienie osób w tej kategorii wiekowej potwierdza również ponad połowa dużych firm.

Model zatrudniania, obowiązujący od lat 90-tych, charakteryzujący się popytem przede wszystkim na ludzi młodych, zdolnych, ambitnych i wykształconych często bardziej niż wymaga tego dane stanowisko, musi ulec w obecnej sytuacji poważnej weryfikacji. Model ten działał dobrze przez ostatnie dwadzieścia lat, kiedy co roku na rynek wchodziła duża grupa młodych pracowników. Wiedząc, że ta grupa z roku na rok jest mniej liczna i coraz mniej aktywna, pracodawcy szukają rozwiązań albo zatrudniając obcokrajowców, albo przychylniej patrząc właśnie na osoby w wieku senioralnym.

Zatrudniając dojrzałych kandydatów, pracodawca zyskuje pracownika z doświadczeniem zawodowym, często kilkudziesięcioletnim. Starsze osoby, zatrudnione, nie rozglądają się za kolejną interesującą ofertą, są też przyzwyczajone do pracy w różnych warunkach. Dodatkowym atutem jest fakt, że najczęściej nie mają oni obciążających zobowiązań rodzinnych – nie pójdą na długie zwolnienie z powodu choroby dziecka czy na urlop wychowawczy, nie mają też wielu innych obowiązków domowych, co czyni ich dyspozycyjnymi i skłonnymi bardziej poświęcić się pracy. Przy mądrze prowadzonej polityce kadrowej w firmie i efektywnym zarządzaniu wiekiem, tacy pracownicy mogą być doskonałymi mentorami dla młodych w zespole, a równocześnie mogą uczyć się od młodszych kolegów chociażby nowoczesnych technologii. Siła tkwi w różnorodności, trzeba to jedynie wykorzystać. Do zalet zatrudniania seniorów można zaliczyć też fakt, że chętnie podejmują oni pracę na zastępstwo, w niepełnym wymiarze godzin, na zlecenie czy sezonowo.

 

Nie tylko doświadczenie

Dla pracodawców atrakcyjny może być fakt, że koszt zatrudniania seniora jest mniejszy niż w przypadku osoby młodszej. Obecnie, kobiety powyżej 55 roku życia oraz mężczyźni, którzy ukończyli 60 lat, są zwolnieni z opłacania składek na Fundusz Pracy, niezależnie od wysokości osiąganego dochodu i rodzaju umowy, którą zawarli z pracodawcą, a więc zarówno w przypadku umowy o pracę, jak i zlecenia. W przypadku seniorów pracodawca płaci jedynie za pierwszych 14 dni zwolnienia chorobowego, gdy w przypadku innych pracowników jest to okres 33 dni. Pracodawca może skorzystać również z dofinansowania do wynagrodzenia za zatrudnienie skierowanego bezrobotnego, który ukończył 50. rok życia. Takie wsparcie oferują powiatowe urzędy pracy.

Przedsiębiorcy zatrudniający osoby starsze mogą aplikować również o środki Krajowego Funduszu Szkoleniowego, by uzyskać dofinansowanie do szkoleń dla nich przeznaczonych. W roku 2018 środki Funduszu w jednym z priorytetów są dedykowane osobom powyżej 45 roku życia i jest to okazja dla pracodawców, którzy chcą inwestować w rozwój kadry.

 

Aktywnie przed emeryturą

W ostatnich latach obserwujemy także zwiększoną aktywność zawodową osób w wieku przedemerytalnym (55-64 lata). W województwie pomorskim wskaźnik zatrudnienia w tej grupie wzrósł z poziomu 40% w roku 2013 do poziomu 52% w 2017 roku. To spory sukces, lecz na tle innych krajów europejskich, a zwłaszcza skandynawskich, poziom zatrudnienia dojrzałych pracowników jest wciąż niezadowalający. W Szwecji w 2016 roku wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata przekraczał 75%. Wartość średnia dla UE wyniosła w tym samym okresie 55%.

Pracodawcy często nie chcą inwestować w szkolenia dla osób starszych, skazując ich na luki kompetencyjne, zwłaszcza w dziedzinach nowych technologii. Tymczasem sami seniorzy deklarują, że chętnie się uczą i są otwarci na wiedzę, szkolenia i rozwój. Dobre przygotowanie i kształcenie ustawiczne, przy wsparciu doradców zawodowych, pozwala na długą aktywność zawodową i satysfakcję zarówno w wymiarze społecznym, jak i ekonomicznym.

Zwiększenie aktywności zawodowej tej grupy ma fundamentalne znaczenie dla zrównoważenia niedoborów podaży na rynku pracy w niedalekiej przyszłości, w horyzoncie najbliższych 10-15 lat. Bez osiągnięcia tego celu gospodarka regionu i kraju będzie musiała zmagać się z ograniczeniem perspektyw rozwojowych i obniżeniem swojej pozycji konkurencyjności na rynku globalnym. Rynek pracy jest w tej chwili otwarty dla wszystkich. Znajdzie się na nim miejsce i zatrudnienie dla wielu pokoleń: od Snowflakesów* do Baby Boomersów*. Wielopokoleniowość i wielokulturowość kadr, umiejętne zarządzanie wiekiem, efektywniejsze wykorzystywanie zasobów ludzkich i działanie wbrew stereotypom, to jedne z większych wyzwań, które czekają pracodawców w najbliższej przyszłości.

*Pokolenie Snowflakes – osoby wchodzące w dorosłość po 2010 roku, wychowane w przekonaniu o swojej wyjątkowości.

*Pokolenie Baby Boomers – urodzone w czasie wyżu demograficznego po II wojnie światowej.