Początek bieżącego roku przyniósł szereg niekorzystnych zjawisk na całym świecie, wywołując przy tym potężny kryzys gospodarczy. Pandemia koronawirusa odmieniła naszą rzeczywistość praktycznie w każdym jej aspekcie, zmieniając dotychczasowe życie, wprowadzając społeczną izolację i restrykcje. Gospodarka została mocno nadwyrężona i zapewne przez długi jeszcze czas będziemy doświadczać negatywnych skutków z nią związanych.

Jednym z obostrzeń, jakie obowiązywały w naszym kraju, ale jednocześnie miały istotny wpływ na zminimalizowanie zachorowań na COVID-19, było zamknięcia granic Polski. Spowodowało to szereg utrudnień, z którymi przyszło zmierzyć się polskim przedsiębiorcom – jak chociażby odcięcie napływu pracowników zza granicy. Potwierdzają to dane dotyczące zatrudniania cudzoziemców na podstawie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom.

Co pokazują liczby?

W pierwszej połowie 2020 roku średnia miesięczna liczba oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom wyniosła 8,5 tys.; dla porównania w analogicznym okresie rok wcześniej – 11, 1 tys. Zamknięcie granic Polski, a także zamrożenie gospodarki daje dokładny ogląd sytuacji, szczególnie widoczny w dwóch pierwszych miesiącach obowiązywania największych restrykcji – tj. w okresie od marca do kwietnia.

Już od lutego br. liczba cudzoziemców zatrudnianych na podstawie oświadczeń w województwie pomorskim zaczęła drastycznie spadać – w kwietniu osiągnęła poziom 3,5 tys. Po złagodzeniu obostrzeń i dwumiesięcznym odstępie czasu liczba oświadczeń była bliska stanu sprzed czterech miesięcy, chociaż jej przyrost nie był już tak spektakularny jak spadek oświadczeń.

Transkrypcja danych do rys 1: Liczba oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom (PDF; 403 KB)

 

Czerwiec, w odniesieniu do trzymiesięcznego spadku zatrudniania cudzoziemców, wyróżnił się na tle poprzednich miesięcy wzrostem popytu na cudzoziemców; liczba oświadczeń znacząco przewyższała ich liczbę z czerwca 2019 r. o 12,8% (tj. o 1,3 tys.).

 

W Trójmieście największe deficyty pracowników zaspokajane były cudzoziemcami

Potrzeby pracodawców w każdym regionie województwa pomorskiego są bardzo zróżnicowane pod względem niedoborów pracowników. Z największym brakiem pracowników w I półroczu 2020 roku musieli zmierzyć się przedsiębiorcy z północnej części województwa pomorskiego. Deficyt ten został uzupełniony pracownikami z zagranicy w Gdańsku i powiecie gdańskim – 25,8 tys. oświadczeń (50,3% ogółu); 9,1 tys. oświadczeń dotyczyło kobiet (tj. 35,3% ogółu). Najwięcej cudzoziemców z powiatu gdańskiego i Gdańska (8,7 tys., tj. 33,7% ogółu pracujących na podstawie oświadczenia) znalazło zatrudnienie w sekcji działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, czyli przede wszystkim za pośrednictwem agencji zatrudnienia. Nieco mniej cudzoziemców zatrudniło się w sekcji przetwórstwo przemysłowe – 7,1 tys. (tj. 27,6% wszystkich oświadczeń). Ponad połowę oświadczeń – 15,8 tys. (tj. 61,2%) – stanowiły oświadczenia dla zawodu pracownicy przy pracach prostych.

Transkrypcja danych do rys. 2: Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom wpisane do ewidencji oświadczeń przez powiatowe urzędy pracy w I półroczu 2020 r. (PDF; 601 KB)

 

Z niewielkimi trudnościami, związanymi z brakiem rodzimych kandydatów do pracy lub problemami z pozyskaniem cudzoziemców z uwagi na pandemię, mierzyły się mniejsze powiaty takie jak: malborski i kwidzyński. To tutaj odnotowano najmniejszą liczbę oświadczeń – odpowiednio 135 i 258.

 

Koronawirus zwiększył przewagę obywateli Ukrainy nad innymi narodowościami

W obserwowanym okresie narodowość cudzoziemców nie uległa znaczącej zmianie. W II kwartale bieżącego roku odnotowano wzrost odsetka obywateli Ukrainy o 2 pkt proc. (w 2019 roku wyniósł on 87%) oraz spadek odsetka obywateli Białorusi i Gruzji – o 1 pkt proc.

Warto przy tym pamiętać, że był to okres, w którym skutki pandemii były znacząco odczuwane.

Transkrypcja danych do rys. 3: Struktura oświadczeń według kraju pochodzenia cudzoziemców (PDF; 583 KB)

 

W czasie pandemii transport i gospodarka magazynowa była silnie wspierana przez obywateli spoza Polski

Pandemia koronawirusa odcisnęła swoje piętno również w strukturze cudzoziemców zatrudnianych w poszczególnych sekcjach PKD. I tak, w okresie od kwietnia do czerwca można zauważyć najwiekszą zmianę szczególnie w sekcji transport i gospodarka magazynowa; w okresie od stycznia do marca sekcja ta charakteryzowała się takim samym udziałem (6% cudzoziemców), natomiast w II kwartale bieżącego roku odsetek cudzoziemców zatrudnianych w tej sekcji wzrósł do poziomu 10% w kwietniu oraz do 12% w maju i w czerwcu.

Transkrypcja danych do rys. 4: Struktura oświadczeń według sekcji PKD (PDF; 601 KB)

 

W odniesieniu do pozostałych miesięcy, to właśnie w maju można było zaobserwować największe zmiany w sekcji przetwórstwo przemysłowe. Przyczynił się do tego znaczący wzrost udziału cudzoziemców zatrudnianych w przetwórstwie przemysłowym, kosztem jego spadku w sekcji działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca. Zaobserwowana tendencja nie powinna dziwić z uwagi chociażby na fakt, że sekcja ta obejmuje agencje zatrudnienia, które szczególnie w tym trudnym okresie doświadczały skutków pandemii.

Niewielka zmiana struktury oświadczeń zarysowała się także w kwietniu, gdzie zdecydowanie uwidocznił się niski odsetek cudzoziemców pracujących w sekcji działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi.

 

Po trzech miesiącach restrykcji wystąpił duży wzrost cudzoziemców na stanowisku pracownicy przy pracach prostych

Niewielkie zmiany w strukturze oświadczeń według grup zawodowych wystąpiły dopiero w maju i czerwcu br. W maju na uwagę zasługuje wzrost odsetka cudzoziemców zatrudnionych na stanowisku operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń; natomiast w czerwcu – wzrost udziału pracujących przy pracach prostych, przy jednoczesnym spadku zatrudnionych jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy.

Transkrypcja danych do rys. 5: Struktura oświadczeń według wielkich grup zawodów (PDF; 600 KB)

 

Pracodawcy, którzy w okresie nasilenia epidemii koronawirusa zmuszeni byli ograniczyć prowadzenie działalności gospodarczej, powoli na nowo zaczynają być aktywni na rynku pracy. Widać to chociażby po zapotrzebowaniu na cudzoziemców – liczba oświadczeń wzrosła do poziomu sprzed pandemii. Aczkolwiek nie oznacza to wcale, że sytuacja w kraju jest już stabilna i gospodarka wróciła na tory sprzed okresu spowolnienia. Pracodawcy nadal mają problemy związane z funkcjonowaniem firm, w tym te kadrowe.

Badanie, przeprowadzone przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku pod koniec zeszłego roku nt. potrzeb imigrantów z Ukrainy i Białorusi, nadal nie traci na aktualności. I, co warto podkreślić, zdecydowanie wyraźniej uwypukla poruszane w nim kwestie w odniesieniu do bieżącej sytuacji w województwie pomorskim. W tym miejscu istotnym jest również przypomnienie, że Ukraińcy i Białorusini są najliczniejszą grupą cudzoziemców, która wspiera kadrowo regionalny rynek pracy.

 

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Centralnego Systemu Analityczno-Raportowego, z dnia 13.07.2020 r.

Zachęcamy do zapoznania się z wynikami badania potrzeb imigrantów z Ukrainy i Białorusi (PDF; 4,6 MB) oraz zamieszczonymi wywiadami i komentarzami naszych ekspertów/komentatorów, w tym nowy komentarz do badania dr hab. Agaty Górny.

 

Oprac.: Dorota Gabryelczyk, Barbara Zabłocka – Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, Zespół redakcyjny PORP, WUP w Gdańsku