Udział kobiet w świecie nauki i wynalazków
Rozwój nauki jest podstawą szeroko rozumianego rozwoju. Jego miernikiem są nowe pomysły, idee, innowacje oraz wynalazki znajdujące zastosowanie przede wszystkim w przemyśle i innych obszarach gospodarki, a także w wielu obszarach życia codziennego.
Kiedy mówi się o przełomowych odkryciach, częściej pojawia się określenie „wynalazca” niż „wynalazczyni”, a przecież kobiety miały w zakresie wynalazczości swój znaczący udział. Dążenie do uporania się ze żmudnymi i powtarzalnymi czynnościami, z którymi kobiety mierzą się częściej w życiu, powodowała, że poszukiwały one pomysłów na rozwiązania praktycznie ułatwiające codzienne funkcjonowanie i czyniące życie znacznie przyjemniejszym.
Z tego właśnie powodu powstało wiele przedmiotów, bez których dzisiaj nie wyobrażamy sobie życia m.in. zmywarka, lodówka, torba papierowa. Efektem prac wynalazczyń są również dużo bardziej skomplikowane urządzenia, z których korzystamy nie zastanawiając się nawet, kto je stworzył i opatentował, a okazuje się, że w wielu przypadkach wynalazcami były właśnie kobiety.
Kobietą nauki była chociażby znana programistka komputera IBM-Harvard Mark 1 (pierwszy komputer o dużej mocy obliczeniowej) Grace Hopper. Opracowała ona jeden z pierwszych kompilatorów, tj. narzędzie, które przetwarzało język angielski na język maszyn. System sprawiał, że polecenia wydawane w języku angielskim były rozumiane przez komputery. Język programowania wymyślony Grace Hooper nazywał się COBOL.
Kobietom naukowczyniom zawdzięczamy również takie wynalazki jak kamizelka kuloodporna, piła tarczowa, gazowe centralne ogrzewanie domów czy wycieraczki samochodowe. To znaczące osiągnięcia biorąc pod uwagę, że dostęp kobiet do świata nauki był przez stulecia mocno ograniczony.
Proporcje płci w świecie nauki - kobiety na uczelniach
Wielu odkryć naukowych dokonuje się dzisiaj na uczelniach, na których grono naukowców prowadzi równolegle liczne prace badawcze. Są one w centrum zainteresowania przedsiębiorców chętnych do praktycznego wykorzystania efektów tychże prac. Na uczelniach technicznych praktycznie każdy wydział zgłasza swoje projekty wynalazcze, a same uczelnie dysponują również coraz lepiej rozwiniętą infrastrukturą badawczą.
Zobaczmy, jaki jest udział kobiet w uczelnianych zespołach badawczych w naszym regionie poprzez analizę liczby kobiet zatrudnionych na stanowiskach naukowo-dydaktycznych w pomorskich szkołach wyższych. Czy mają one możliwość skorzystania z potencjału uczelni i szansę na zaistnienie w świecie nauki?
Dane GUS z 2018 r. wskazują, że w szkołach wyższych województwa pomorskiego, zarówno publicznych i niepublicznych, 47,8% nauczycieli akademickich stanowiły kobiety. Jednak analizując możliwości rozwoju kariery zawodowej kobiet, ich odsetek w grupie pracowników o najwyższym stopniu naukowym, tj. profesorów, jest wciąż nieduży - 32,9% . Lepiej sytuacja kształtuje się w grupie docentów, gdzie kobiety stanowiły 53,8%, jak również adiunktów - 52%, a najlepiej wśród asystentów - 55,8%. Tak więc świat profesorów nadal pozostaje światem zdominowanym przez mężczyzn.
Dane pokazują również, że jeśli chodzi o nauki ścisłe, to wśród nauczycieli wyższych szkół technicznych kobiety stanowiły jedynie 34%, a udział kobiet w grupie profesorów zatrudnionych w tych szkołach zmniejszył się do 21,2%[1].
Potencjał w zakresie rozwoju nauki stanowią również studenci. Wśród ogółu studentów pomorskich szkół wyższych (publicznych i niepublicznych) kobiety stanowiły 58,8%, ale już na kierunkach inżynieryjno-technologicznych odsetek studentek wynosił 24,4%, a na kierunkach technologiczno-teleinformatycznych jedynie 10,7% (dane GUS za 2020 r. wg Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Kierunków Kształcenia ISCED-F 2013)[2].
Jest jednak nadzieja, że proporcje płci w świecie nauki będą się zmieniały, chociaż na pewno wymaga to czasu. Coraz więcej kobiet deklaruje chęć podjęcia zatrudnienia w branżach związanych z nowymi technologiami i coraz więcej przedsiębiorstw z tych branż, szczególnie w sytuacji niskiego poziomu bezrobocia i kurczących się zasobów pracy, do grona swoich pracowników chętnie rekrutuje kobiety.
[1] BDL/Szkolnictwo wyższe/Nauczyciele akademiccy
[2] BDL/Uczelnie, studenci/absolwenci/Studenci i absolwenci wg form własności uczelni, form studiów, płci, oraz podgrup kierunków studiów klasyfikacji ISCED-F 2013, BDL GUS
Oprac.: Wydział Pomorskiego Obserwatorium Rynku Pracy, WUP w Gdańsku