Pod pojęciem rynek pracy rozumiemy ogół form i procesów zatrudniania pracowników przez pracodawców, a także ogół instytucji, uwarunkowań oraz czynników negocjacji warunków zatrudnienia, pracy i płac. Rynek pracy jest ekonomicznym, społecznym i politycznym obszarem, na którym rozgrywają się wszelkie procesy z zakresu szeroko rozumianego zatrudnienia i bezrobocia. (Źródło: Encyklopedia PWN)

Rynek pracy można prościej określić jako miejsce, w którym odbywa się proces kupna i sprzedaży. Kupującym są pracodawcy, natomiast sprzedającym osoby, które szukają pracy. Towarem będą zaś umiejętności, kwalifikacje i doświadczenie kandydatów.

Rynek pracy jest kształtowany przez szereg czynników. Do tych, które przyczyniły się do zapoczątkowania czwartej rewolucji przemysłowej (Przemysł 4.0), w dobie której żyjemy, należą m.in.:

• sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe
• automatyzacja i cyfryzacja pracy
• chmura obliczeniowa
• nowe formy i style komunikowania się
• starzenie się społeczeństwa
• wydłużający się czas życia
• idea całożyciowego uczenia się
• zmiany pokoleniowe w środowisku pracy
• bliskie wyczerpania zasoby Ziemi i jej zanieczyszczenia
• zmiany klimatyczne
• cyberprzestępczość

Trendy na rynku pracy

Do głównych trendów na rynku pracy, będących odpowiedzią na przemiany gospodarcze należą:

• technologia – wszechobecność technologii to nasza codzienność; przetwarzanie informacji w „chmurze” („cloud computing”), Big Data, Internet rzeczy (IoT), wirtualna, czy rozszerzona rzeczywistość w coraz większym stopniu będą wpływały na człowieka; wykorzystanie nowych technologii wpływa na formę i charakter pracy; wraz z postępującą automatyzacją i rozwojem sztucznej inteligencji (AI), część zawodów zniknie z rynku pracy; zastąpią je nowe profesje, wymagające nowych kompetencji; można przypuszczać, że będą to profesje związane z analizą danych, transformacją cyfrową, automatyzacją, sztuczną inteligencją, a także środowiskiem internetowym; większość z nowo powstających zawodów będzie związanych z kompetencjami cyfrowymi; oprócz znajomości języków programowania czy obsługi maszyn, na przyszłość pracy wpływać będzie zdolność korzystania z urządzeń technologicznych i nauki nowych narzędzi.

• mobilność – smartfony zrewolucjonizowały naszą rzeczywistość; dzisiaj za pomocą smartfona z dostępem do internetu można pracować z każdego miejsca na świecie, mając dostęp do tych samych informacji czy osób, co osoby pracujące w biurze (zgodnie z podejściem „Anytime, Anywhere On Anydevice” – zawsze, gdziekolwiek, na każdym urządzeniu).
• crowdsorcing w biznesie – polega na wykorzystywaniu aktywności społeczności użytkowników internetu (zamiast potencjału pracowników) i ma na celu znalezienie najbardziej korzystnych rozwiązań, najciekawszych pomysłów; dzięki temu szeroka grupa osób bierze udział w realizacji określonego zadnia, np. kreowaniu usługi, produktu czy ulepszaniu funkcji jakiegoś urządzenia; coraz więcej firm zamiast wykorzystywania potencjału własnych pracowników lub też wydawania dyspozycji firmom zewnętrznym preferuje pomoc internautów; idealnym miejscem do rozwoju tego rodzaju współpracy są portale społecznościowe.
• praca metodą projektową – jest coraz popularniejsza zarówno w szkołach, na lekcjach, jak też w życiu zawodowym; za tworzenie danego produktu czy usługi odpowiada zorganizowana grupa ekspertów reprezentująca różne dziedziny; dysponując zróżnicowanymi zasobami wiedzy, można wypracować lepsze jakościowo rozwiązania; dzięki pracy metodą projektową firmy stają się bardziej innowacyjne, a to wpływa na wzrost ich konkurencyjności.
• elastyczność –zmianie ulega charakter pracy; czasowy i miejscowy wymiar pracy zatraca swoje znaczenie m.in na rzecz efektywności; można przypuszczać, że w najbliższej przyszłości elastyczny czas pracy będzie standardem, a sama praca będzie mierzona realizacją osiągniętych celów czy efektywnością działań; elastyczne formy zatrudnienia są korzystne dla obu stron: pracodawcy mają dostęp do wybranych ekspertów, a pracownicy (tzw. „wolni strzelcy”) mogą współpracować z różnymi firmami na dowolnych zasadach, mając większą swobodę w realizacji swoich zadań i kierowaniu rozwojem swojej kariery.

Kompetencje przyszłości

Dynamiczne zmiany na rynku pracy powodują, że część zawodów w niedalekiej przyszłości  zaniknie, a w ich miejsce pojawią się nowe profesje. Prognozuje się, że 65% dzieci urodzonych po 2007 roku będzie pracowało w zawodach, które jeszcze nie istnieją. O ile trudno jest przewidzieć, jakie konkretnie zawody będą funkcjonowały na rynku pracy przyszłości, o tyle łatwiej jest wytypować kompetencje, które będą w cenie za kilka, kilkanaście lat.

Kompetencje to zbiór zdobytej wiedzy, umiejętności oraz postaw i cech osobowości. Wyróżniamy kompetencje twarde, na które składa się realna, merytoryczna wiedza potwierdzona wykształceniem oraz kompetencje miękkie (społeczne).

W związku z dynamicznym rozwojem technologii, postępującą automatyzacją i robotyzacją, istotne będą w ciągu najbliższych lat umiejętności z obszaru nauk ścisłych STEM (science, technology, engineering, maths) oraz szeroko rozumiane umiejętności cyfrowe (sprawne i skuteczne wykorzystywanie internetu i komputerów, poprzez wyszukiwanie informacji, tworzenie treści, obsługę urządzeń i rozwiązywanie problemów).

Kluczowe staną się z pewnością kompetencje miękkie (jak np.: zdolność aktywnego uczenia się, kreatywność, umiejętność dzielenia się wiedzą, umiejętność współpracy, umiejętność komunikacji czy adaptowania się do zmian), które są typowo ludzkie i nie będą objęte automatyzacją w ogóle albo przynajmniej nie nastąpi to szybko. Mówi się nawet, że to one będą najistotniejsze dla pracowników przyszłości, bo odróżnią ich od maszyn i sztucznej inteligencji.

Do najważniejszych kompetencji na rynku pracy przyszłości zaliczyć można:

1. kompleksowe rozwiązywanie problemów
2. krytyczne myślenie
3. kreatywność
4. zarządzanie ludźmi
5. współpraca z innymi
6. inteligencja emocjonalna
7. wnioskowanie i podejmowanie decyzji
8. zorientowanie na usługi
9. negocjacje
10. elastyczność poznawcza

 

KOMPLEKSOWE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW – rozwinięte zdolności wykorzystywane do rozwiązywania nieoczywistych problemów w złożonych, rzeczywistych kontekstach; analiza wielu danych i informacji, podejmowanie decyzji, wdrażanie rozwiązań, które umożliwią wyjście z kryzysu.

KRYTYCZNE MYŚLENIE – wykorzystanie logiki i rozumowania do zidentyfikowania mocnych i słabych stron, alternatywnych rozwiązań, wniosków lub podejść do problemów.

KREATYWNOŚĆ – używanie twórczego, niestandardowego myślenia, powiązanie różnych elementów, poszukiwanie nowych koncepcji i rozwiązań, które prowadzą do innowacyjnych pomysłów.

ZARZĄDZANIE LUDŹMI – motywowanie, rozwijanie i kierowanie ludźmi podczas pracy, identyfikowanie najlepszych osób do wykonywania konkretnych zadań.

WSPÓŁPRACA Z INNYMI – dostosowywanie swoich decyzji i zachowań w odniesieniu do działań innych; umiejętność pracy z innymi, elastyczność, odwaga w prezentowaniu swoich pomysłów, propozycji oraz otwartość na zdanie współpracowników.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA – umiejętność rozpoznawania emocji własnych i innych ludzi, zarządzania nimi i wykorzystywania w procesie dokonywania oceny i podejmowania decyzji, umiejętność radzenia sobie w sytuacji stresu, napięcia związanego z wykonywaniem zadania, która pomaga zrozumieć drugiego człowieka oraz własne emocje.

WNIOSKOWANIE I PODEJMOWANIE DECYZJI – umiejętność wywodzenia konkluzji z dostępnych  danych i informacji; dokonywanie wyboru spośród alternatyw, selekcja i odrzucanie dostępnych możliwości.

ZORIENTOWANIE NA USŁUGI – inaczej ujmując – zorientowanie na klienta, skupianie się na tym, by pomóc innym – klientom, ale także współpracownikom;  znajomość i rozumienie potrzeb klientów, odpowiadanie na ich oczekiwania.

NEGOCJACJE – bezkonfliktowe rozwiązywanie problemów, łączenie ludzi i godzenie różnic, zdolność przekonywania ludzi do zmiany nastawienia lub zachowania.

ELASTYCZNOŚĆ POZNAWCZA (CROSSOWANIE UMIEJĘTNOŚCI) – łączenie i wykorzystanie wiedzy z wielu dziedzin i branż, z wykorzystaniem zdobytego doświadczenia.

Inne kompetencje, które warto rozwijać, by dobrze sobie radzić w przyszłości na rynku pracy to:

• przejmowanie odpowiedzialności – angażowanie się w powierzone zadania, projekty i branie odpowiedzialności za końcowy efekt, świadomość swoich obowiązków, budowanie własnej samodzielności.
• poruszanie się w social mediach – tworzenie odpowiednio angażującego kontentu, budowanie swojej unikalnej marki; wiedza na temat umiejętnego dobierania mediów do realizacji celów.
• praca w wirtualnych zespołach – praca wiążąca się z realizacją projektów ze współpracownikami z różnych miast, krajów, kontynentów za pośrednictwem nowych technologii.
• zdolność do pracy w wielokulturowych, globalnych środowiskach – rozumienie innych narodowości, grup społecznych i pokoleniowych oraz umiejętność skutecznego poruszania się w różnych kontekstach kulturowych.
• praca w szumie informacyjnym –zdolność do selekcji, rozróżniania i filtrowania informacji, wybieranie tego, co rzeczywiście ważne; umiejętność zaprezentowania informacji w zrozumiały, czytelny sposób.
• umiejętność opanowania lęków i niepewności – umiejętność, której potrzebuje człowiek żyjący w niejednoznacznym i naznaczonym ryzykiem społeczeństwie; zdolność podejmowania działań, dotyczących formowania kariery w kontekście niepewności i trudnej do przewidzenia przyszłości; realizacja przedsięwzięć, które są nieustannie narażone na ryzyko porażki, a ich końcowe efekty nie są łatwe do przewidzenia.

Jak nabywamy i rozwijamy kompetencje?

Kompetencje są efektem uczenia się w poniższych formach:

• edukacja formalna – uczenie się w instytucjach szkolnych i akademickich

• edukacja pozaformalna – uczenie się na różnego typu i poziomu kursach, szkoleniach, warsztatach

• edukacja nieformalna – uczenie się podczas pracy zawodowej i relacji z innymi ludźmi.

Całożyciowe uczenie się

Wiedza zdobyta w szkole nie wystarczy, by sprawnie funkcjonować na rynku pracy przyszłości.
Stabilne zatrudnienie w wyuczonym zawodzie to już przeszłość. W dobie dynamicznych zmian zachodzących na rynku pracy, rozwoju nowoczesnych technologii, informatyzacji koniecznością jest nieustanne aktualizowanie wiedzy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych i zbieranie nowych doświadczeń. Elastyczność, zdolność szybkiego przyswajania wiedzy i otwartość na nowości to atrybuty pracownika przyszłości.

Przygotuj się już dziś na rynek pracy przyszłości. Zdobywaj i rozwijaj swoje kompetencje – zarówno te twarde jak i miękkie – przez cały czas trwania kariery zawodowej, wszelkimi dostępnymi sposobami. Pomoże ci to szybko adaptować się do wciąż zmieniającej się rzeczywistości.

 

Źródła:

Rośnij w siłę - 5 trendów, które kształtują przyszłość pracy

Bankier.pl - Zawody przyszłości

Umiejętności.pl

Aktywni +

Zawody przyszłości

Stefan M. Kwiatkowski, Red. Naukowa., Kompetencje przyszłości, Wydawnictwo FRSE, Warszawa 2018

Future of Jobs Report, World Economic Forum, 2016

Raport Infuture Hatalska Foresight Institute „Praca: scenariusze przyszłości”