Pomorscy pracodawcy od kilku lat coraz chętniej korzystają z ofert agencji zatrudnienia. Dotyczy to zarówno usług z zakresu pośrednictwa pracy, także tej za granicą, jak również poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego, a przede wszystkim – pracy tymczasowej.

Do początku marca br. rosnący popyt na usługi agencji determinowany był deficytem kandydatów do pracy. Jednak przestój gospodarczy wywołany stanem pandemii niespodziewanie przeorganizował rynek pracy, a agencje zatrudnienia stały się pierwszym miernikiem zachodzących na nim zmian. Tę dynamiczną sytuację, w imieniu Marszałka Województwa Pomorskiego, monitoruje Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku (WUP) prowadząc rejestr agencji oraz sprawując kontrolę nad ich działalnością.

Działalność agencji zatrudnienia przed pandemią COVID-19

W województwie pomorskim liczba agencji wpisanych do rejestru rośnie z roku na rok. Niestety, nie ma to przełożenia na większą liczbę zatrudnianych pracowników. Od 2 lat obserwowane są coraz większe trudności z pozyskaniem osób chętnych do pracy zarówno w zakresie rekrutacji stałych, jak też i pracy tymczasowej.

Pobierz transkrypcja danych do wykresu: Liczba agencji zatrudnienia w latach: 2015 - 2019 (stan na dzień 31 grudnia) (PDF; 83 KB)

 

W 2019 r. agencje zatrudnienia w naszym województwie świadczyły usługi pośrednictwa pracy na terenie RP dla 7,3 tys. osób (dla porównania: w 2018 r. dla 8,3 tys., w 2017 – 8,7 tys., a w 2016 – 5 tys.). Do pracy za granicą skierowano ponad 20 tys. osób (w 2018 r. – 21,3 tys. osób, w 2017 r. – jedynie 17 osób mniej niż w roku 2018, a w 2016 – 21,5 tys.).

Pracownicy rekrutowani przez pomorskie agencje zatrudnienia, którzy wyjeżdżają do pracy za granicą to przede wszystkim: marynarze i pokrewni – stanowili oni 7,3 tys. wszystkich pracowników, oficerowie pokładowi, piloci żeglugi i pokrewni (4,4 tys.), pracownicy służb technicznych żeglugi (3,8 tys.), stewardzi (0,4 tys.). W sumie, w branżach związanych z żeglugą, zatrudnienie znalazło blisko 16 tys. kierowanych za granicę osób. Niewątpliwie ma na to wpływ specyfika naszego regionu.

Agencje zatrudnienia, poza świadczeniem usług w zakresie pośrednictwa pracy, prowadzą również działania wspierające w wyborze odpowiedniego zawodu. Pomagają także zainteresowanym w aktywnym poszukiwaniu pracy. Jednak silna konkurencja o pracowników spowodowała mniejszy popyt na tego rodzaju usługi. W 2019 r. z usług pomorskich agencji zatrudnienia w zakresie poradnictwa zawodowego skorzystało łącznie 14,5 tys. osób oraz 1 tys. pracodawców, w 2018 r. – 17,5 tys. osób i 1,3 tys. pracodawców.

Wyraźny trend spadkowy agencje odnotowały również w zakresie korzystania z oferowanych usług doradztwa personalnego. Z takiej formy wsparcia w 2019 roku skorzystało około 1 tys. pracodawców, w 2018 r. – 1,8 tys. pracodawców.

Wprawdzie zapotrzebowanie na usługi doradcze wciąż cieszy się dużym zainteresowaniem, jednak coraz częściej firmy – zwłaszcza te większe – inwestują w wyspecjalizowane działy Human Resources. To one zapewniają pracodawcom wsparcie w prowadzeniu analizy zatrudnienia, wskazywania źródeł i metod pozyskania kandydatów na określone stanowiska pracy, jak również zajmują się określaniem kwalifikacji i predyspozycji pracowników.

 

Praca tymczasowa - pierwszy wskaźnik zmian na rynku pracy

Większość osób skierowanych do pracy przez agencje zatrudnienia to pracownicy tymczasowi (w województwie pomorskim w 2019 r. stanowili oni 38,9 tys. z 46,2 tys., tj. 84% wszystkich pracowników obsłużonych przez agencje). Specyfika takiej formy zatrudnienia powoduje, że agencje pracy tymczasowej jako pierwsze odczuwają zmiany zachodzące na rynku pracy. Tak było wtedy, kiedy zapotrzebowanie pracodawców przewyższało liczbę kierowanych przez agencje osób chętnych do wykonywania pracy tymczasowej. Pracodawcy, aby uchronić się przed ryzykiem braków kadrowych, przejmowali pracowników na stałe umowy. Zatem od trzech lat mogliśmy obserwować w naszym regionie spadek liczby pracowników tymczasowych z 46,4 tys. w 2017 r. do 45,8 tys. osób w 2018 r. i do wspomnianych 38,9 w 2019 roku.

Podobna sytuacja ma miejsce również w sytuacji pandemii koronawirusa. Rynek agencji jako pierwszy odczuł spadek zapotrzebowania na pracę. W wyniku przestoju gospodarczego pracodawcy w pierwszej kolejności zaczęli zwalniać pracowników tymczasowych.

Prognozuje się, że zatrudnienie w całym kraju utraci kilkadziesiąt z ponad 75 tys. pracowników tymczasowych. Polskie Forum HR zrzeszające spółki największych globalnych agencji zatrudnienia podało, że w samych agencjach członkowskich pracę straciło już ok. 10 tys. osób zatrudnionych w takiej formie. Tzw. pracodawcy użytkownicy, którzy odnotowują spadki obrotów w swoich firmach, nie mogą objąć pomocą państwa pracowników tymczasowych, ponieważ nie są ich pracodawcami. 

Aż 59% respondentów wśród agencji zrzeszonych w ogólnopolskim Stowarzyszeniu Agencji Zatrudnienia (SAZ) stwierdziło, że skutki pandemii wpłynęły na ich funkcjonowanie „w znacznym stopniu” i były dla nich wstrząsem.

Na tym tle stosunkowo nieźle wygląda sytuacja pomorskich agencji zatrudnienia. Z ankiety przeprowadzonej przez WUP wynika, że od połowy kwietnia do połowy maja 42% respondentów badania nie odnotowało zwolnień pracowników skierowanych do pracodawców. Znaczący spadek zatrudnienia widoczny był natomiast w 37% agencji objętych badaniem. Wśród nich większość to małe podmioty współpracujące z ograniczoną liczbą klientów.

W branży panuje powszechne przekonanie, że w 2020 r. liczba agencji ulegnie zmniejszeniu. Szczególnie dotyczy to firm współpracujących z niewielką liczbą klientów. Warto tu wspomnieć, że rynek agencji zatrudnienia cechuje duża dynamika: w samym województwie pomorskim w roku 2019 wpisano do rejestru 137, a wykreślono 108 podmiotów.

Skutki zamrożenia gospodarki zależą zarówno od regionu, jak i sektora. Polskie oddziały globalnych agencji pracy tymczasowej wskazują przede wszystkim na spadek zapotrzebowania na pracę w turystyce, gastronomii, produkcji przemysłowej i motoryzacji.

Natomiast zapytane prze WUP pomorskie agencje zatrudnienia wskazują, że największe redukcje pracowników tymczasowych występują w branżach: hotelowo – gastronomicznej, produkcji stoczniowej, spożywczej (pieczywo, napoje bezalkoholowe), produkcji odzieży, usługach (sprzątania, sortowania odpadów, mycia maszyn w produkcji żywności, ręcznego rozładunku kontenerów). Agencje te nie odnotowały wzrostu liczby zwalnianych pracowników zatrudnionych w usługach opiekuńczych, handlu, produkcji papieru i tektury, wyrobów kosmetycznych i tekstyliów, jak również w usługach takich jak: naprawa i konserwacja maszyn, naprawa statków i łodzi oraz energetyce wiatrowej.

 

Strategie przetrwania

Już pierwsze tygodnie lockdownu pokazały na czym polega specyfika obszaru, w którym działają agencje pracy tymczasowej. Agencje oraz ich klienci, tzw. pracodawcy – użytkownicy robią wszystko, aby utrzymać miejsca pracy. Te największe ogólnopolskie przenoszą pracowników tymczasowych zwalnianych np. z produkcji przemysłowej czy motoryzacyjnej do sektora logistyki lub przemysłu spożywczego, gdzie jest na nich zwiększone zapotrzebowanie. Z ankiety SAZ wynika, że około 20% agencji w czasie pandemii weszło we współpracę z branżami, dla których dotychczas nie rekrutowało pracowników, a które zanotowały ich zwiększone zapotrzebowanie.

Pytani przez nas właściciele agencji prowadzący działalność w naszym regionie przyznali, że w czasie „kwarantanny” zmienili sposób działania ograniczając rekrutację lub prowadząc ją w sposób zdalny. Koncentrowali się na potrzebach pracodawców, z którymi już współpracowali, szukali miejsc pracy dla zwolnionych pracowników oraz zwiększyli aktywność w mediach społecznościowych. Aż 60% ankietowanych przez WUP pomorskich agencji zatrudnienia nie chce zwalniać swoich pracowników. W trudnych sytuacjach, kiedy jest to niemożliwe, starają się im pomóc proponując pracę w innym, poszukiwanym zawodzie lub kontaktując ich z zaprzyjaźnionymi agencjami.

70% badanych przedstawicieli pomorskich agencji zatrudnienia jest zainteresowanych pomocą rządową w ramach tzw. tarczy antykryzysowej – głównie umorzeniem składek ZUS oraz dofinansowaniem stanowisk. 30% z nich ma informacje o tym, że ze wspomnianej formy pomocy zamierzają również skorzystać współpracujący z agencjami przedsiębiorcy.

Najpopularniejszymi formami pomocy, z których zamierzają skorzystać zarówno ankietowane przez WUP agencje, jak również współpracujący z nimi pracodawcy są: zwolnienia z ZUS, bezpłatne pożyczki oraz dopłaty z FGŚP do przestojów i w przypadku ograniczenia czasu pracy i wynagrodzenia.

Część firm sprzyja wysiłkom agencji. Starają się oni zatrzymać swoje zespoły pracowników tymczasowych na czas zamrożenia czy ograniczenia działalności wiedząc, że niedługo znów mogą ich potrzebować.

 

Cudzoziemcy na rynku agencji 

Ponad jedną trzecią wszystkich pracowników tymczasowych w Polsce, do czasu pandemii COVID-19, stanowili pracownicy z państw trzecich. Ze względu na mobilność oraz podejmowanie się wykonywania krótkoterminowych prac tymczasowych, są oni szczególnie cenioną grupą wśród pracodawców. W przedkryzysowej dobie „rynku pracownika” efektywność działań poszczególnych agencji zależała w znacznej mierze od rekrutacji obywateli różnych narodowości.

Na 38,9 tys. pracowników tymczasowych, zatrudnionych przez pomorskie agencje zatrudnienia w 2019 r., najwięcej, bo aż 50% stanowili obywatele naszego kraju, a zaraz potem obywatele Ukrainy (44%). Udział pozostałych narodowości wśród pracowników tymczasowych był niewielki. Ogółem z państw trzecich zatrudnionych było 19,2 tys. pracowników tymczasowych.

 

Pobierz transkrypcję danych do wykresu: Udział narodowości wśród pracowników tymczasowych w 2019 roku (PDF; 87 KB)

 

Zamknięcie granic Polski na skutek pandemii koronawirusa spowodowało, że spora część pracowników ukraińskich wyjechała z naszego kraju. Pomimo że przebywający w Polsce Ukraińcy otrzymali automatyczne przedłużenie wiz pracowniczych, według danych ambasady Ukrainy w Polsce, przez okres 10 dni do swojej ojczyzny powróciło ich ponad 100 tysięcy. Małe firmy bazujące wyłącznie na pracownikach z tego kraju przeżywają obecnie duże trudności z powodu ich wyjazdu.

Nagły brak pracowników tymczasowych ze wschodu może spowodować załamanie wielu branż w gospodarce i naruszyć bezpieczeństwo utrzymania łańcucha dostaw żywności. Najnowsze wytyczne Komisji Europejskiej zalecają, aby pracowników sezonowych pracujących w rolnictwie lub sadownictwie traktować jako osoby wykonujące zawód krytyczny. Państwa członkowskie powinny, według Komisji Europejskiej, zezwolić pracownikom na przekraczanie granic w celu podjęcia pracy, jeśli praca w danym sektorze jest nadal dozwolona.

W województwie pomorskim największa liczba pracowników tymczasowych w 2019 r. była zatrudniona jako magazynierzy (ponad 6 tys. osób), robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle (4,2 tys.), ręczni pakowacze i znakowacze (3,5 tys.), układacze towarów na półkach (2,6 tys.), masarze i robotnicy w przetwórstwie ryb (2,0 tys.). Zarówno specjaliści ds. rynku pracy, jak i właściciele agencji przewidują, że pozytywnym efektem przymusowego przestoju będzie powrót do pracy Polaków, którzy w ostatnich 5 latach nie chcieli pracować w wyżej wymienionych branżach.

 

Optymizm branży

Pomimo trudnej sytuacji 58% pomorskich agencji zatrudnienia nadal prowadzi rekrutację w branżach produkcyjnych, budownictwie, przetwórstwie, usługach, logistyce i spedycji oraz w handlu.

Agencje zatrudnienia, chociaż już odczuły skutki kryzysu, patrzą z dużą nadzieją w przyszłość. Pomimo konieczności zmniejszenia zatrudnienia, szczególnie wśród pracowników tymczasowych, liczą na szybkie odrobienie strat.

Ponad połowa członków Stowarzyszenia Agencji Zatrudnienia oczekuje na wzrost zatrudnienia, właśnie tych pracowników, którzy byli w pierwszej kolejności zwalniani. Szansą dla agencji w tej niepewnej sytuacji na rynku pracy, jest przygotowanie do funkcjonowania w warunkach ciągłych zmian. Elastyczność agencji jest ich olbrzymim atutem, docenianym przez pracodawców. Współpraca z agencjami zatrudnienia pozwala na szybsze reagowanie na sytuację kryzysową oraz efektywniejsze prowadzenie działalności.

Już teraz, co piąta agencja ankietowana przez SAZ odnotowała zainteresowanie pracodawców swoimi usługami. Praca tymczasowa jest postrzegana jako dobra alternatywa, a czasem jedyne rozwiązanie dla firm, które obecnie planują swoje działania w krótkim horyzoncie czasowym. Zapewnia przedsiębiorcom elastyczność organizacyjną i kosztową.

W związku z powyższym, Polskie Forum HR, we współpracy z prof. Jackiem Męciną (doradcą zarządu Konfederacji Lewiatan, byłym wiceministrem pracy) oraz Konfederacją Lewiatan zgłosiło propozycję wydłużenia maksymalnego czasu pracy pracownika tymczasowego w jednej firmie z obecnych 18 miesięcy do 30 miesięcy w ciągu trzech lat, przynajmniej do 2022 r., czyli przewidywanego ograniczenia ryzyka pandemii.

 

Zapraszamy do zapoznania się ze Zbiorczą informacją dotyczącą agencji zatrudnienia składaną przez Marszałka Województwa Pomorskiego za 2019 rok (PDF; 320 KB)

 

Oprac.: Magdalena Siwiec, WUP w Gdańsku

 

Źródła:

1. Raport roczny Stowarzyszenia Agencji Zatrudnienia
2. Ankieta zrealizowana wśród firm członkowskich Polskiego Forum HR w dniach 22-27 kwietnia 2020 r.
3. Ankieta zrealizowana wśród agencji zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Agencji Zatrudnienia prowadzonym przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku w dniach 14 kwiecień – 7 maj 2020 r.
4. www.saz.org.pl